Наманган давлат университети педагогика факультети

Орқа миянинг рефлектор фаолияти
Нерв системасининг вазифаси асосида унинг рефлектор фаолияти ётади. Организм­даги оддий ҳаракатлардан тортиб, энг мураккаб жараёнларгача нерв системаси рефлектор фаолиятининг натижасидир. Рефлекснинг асл маъноси аксланиш ёки қайтариш демакдир.
Организмда пайдо бўлувчи рефлекслар – икки хилга, яъни шартли ва шартсиз реф­лексларга бўлинади.
Организмнинг ташқи ёки ички таъсиротларга нерв системаси орқали муқаррар ра­вишда жавоб қайтаришига шартсиз рефлекс дейилади. Шартсиз рефлекслар икки хил бў­лади: оддий ва мураккаб.
Оддий шартсиз рефлекслар орқа мия фаолияти натижасида пайдо бўлади, мураккаб шартсиз рефлекслар эса мия стволи ва бош мия ярим шарларининг пўстлоқ ости тугун­ла­рида вужудга келади.
Аввало биз орқа мия фаолияти натижасида пайдо бўладиган шартсиз рефлекслар би­лан танишиб чиқамиз. Айрим рефлексларнинг ейлари орқа миядаги шу ёйларга тегишли сегментлар орқали ўтади. Рецепторда пайдо бўлган қўзғалиш марказга интилувчи (ре­цеп­тор) қисм орқали орқа миянинг ортки шохига келади. Ортки шохдан рефлектор ёйнинг ик­кинчи неврони орқали қўзғалиш олдинги шохга ўтади. Ниҳоят, олдинги шох ҳу­жай­ра­ла­ри­нинг аксонлари қўзғалишни мускулларга етказиб беради. Олдинги шох ҳужайралари ёки уларнинг аксонлари зарарланса, рефлекс сусаяди ёки йўқолади.
Бу рефлексларни текшириш нерв касалликларининг келиб чиқиш сабабларини ва па­тологик жараёнларнинг марказий нерв системасида жойлашган қисмнни аниқлашда катта диагностик аҳамиятга эга. Ҳар бир рефлекснинг ўз рефлектор ёйи бўлади. Рефлектор ёй­нинг тузилиши билан танишиб чиқиш учун аввало орқа миянинг оддий рефлекси қандай тузилганлигини кўриб чиқайлик.
Рефлектор ёй асосан икки ёки уч неврондаи иборатдир.
1. Афферент ёки марказга интилувчи неврон. Қабул қилинган ташқи ёки ички таъсиротлар ана шу қнсм ёрдамида оралиқ ёки эфферент невронга етказиб берилади.
2. Оралиқ неврон – бу неврон рецептор нелинган қўағалишни эфферент невронга, яъни невронга ўтқазиб беради.