N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi

Rivojlangan aql uchun, kuzatib borilgan faktlar negizida sharoitni
sinchiklab tahlil qilish va mantiqiy asoslangan sintezdan iborat mantiqiy
tafakkur xosdir.
G.Selevkoning ta ’kidlashicha, tafakkur atrof-muhitdagi obyektlar va 
hodisalar, ular orasidagi bog‘lanishlar, hayotiy m uhim vazifalami yechish, 
nom a’lumni axtarish, kelajakni ko‘ra olishdagi insonning bilish jarayonlarini 
bildiradi. G. Selevko tom onidan tavsiya etilgan aqliy faoliyat tasnifi 
quyidagilardan iborat:
•
 
fikrlash vositalari xarakteriga ko‘ra: 
predmetli, harakatli, ko'rgazmali,
obrazli, abstrakt, hissiy;
•
mantiqiy sxema jarayoniga ko'ra: 
qiyos, tahlil, abstraksiyalash,
umumlashtirish, sintez, tasnif, induksiya, deduksiya, inversiya, refleksiya,
antisipatsiya, gipoteza, eksperiment va b.;
•
natija shakliga ktfra: 
yangi namuna yaratish, tushunchani aniqlash,
hukm, xulosa chiqarish, teorema, qonuniyat, qonun, nazariya;
•
mantiqiy jikrlash tipiga ko‘ra: 
aqliy-hissiy va faxm iy-nazariy yoki,
V V D avidov belgilashiga ко‘га, dialektik-mantiqiy.
I.S.Yakimanskaya «o‘quv ishlari usullari»ni ishlab chiqqan. Bu tushunch:i 
o ‘rganish jarayonining samaradorligini belgilaydigan malaka jarayoniga oid
48

---

oh.uii o ‘z ichiga oladi. Shundan kelib chiqqan holda ishlaming um um
ы lim usullarini farqlaydi:
• 
o'quv faoliyatini rejalashtirish malaka va ktfnikm asi;
• 
o'quv faoliyatini tashkil etish malaka va ko'nikmasi;
• 
axborotni idrok qilish malaka va ko'nikmasi;
1
ikrlash faoliyati malaka va ko'nikmasi;
• 
o'guv faoliyati natijalarini baholash va anglash malaka va ko'nikmasi.
I ilabalaming fikrlash faoliyati jarayonida bosh natija bilim, malaka va
mih
к malarning shakllanganligidir.
< i Selevko tavsiya etgan tasnifda bilim 
aks etish shakli, yoritilishni
>чrakish, bilish sohasi va predmeti, psixologik va umumlashtirish darajasiga
L"'m
ajralib turadi.
Aks etish chegarasiga ko‘ra quyidagilar farqlanadi:
• 
individual bilimlar -
voqelik bilan o ‘zaro aloqasi, uning shaxsiy tajribasi, 
ми I 
hi
. ill va dunyoni bilishda yuzaga keladigan hissiy va aqliy timsollar va
i uning o ‘zaro bog‘lanishlari yig‘indisi;
• 
tjdmoiy bilimlar
- fan, texnika, moddiy va m a’naviy qadriyatlarda aks 
j m at rof-muhit umumlashmalari hosilasi va bilish natijalari.
\k> etish shakliga ko‘ra quyidagilar farqlanadi:
• 
ishoraviy, verbal bilimlar yoki nazariy bilimlar;
• 
obrazli
- hissiy organlarda idrok qiliiigan va timsollarda tavsiya etilgan 
iillliular;
• 
moddiy
- m ehnat, san’at predmetlarida mavjud bo ‘lgan bilimlar;
• 
tadbiriy
- insonlaming joriy faoliyatida qayd qilingan bilimlar.
Ihlish sohasi va predmeti bo‘yicha quyidagilar farqlanadi: 
gumanitar va
m ulem atikfanlar,falsafa,jonli va jonsiz tabiat, jam iyat, texnika, san ’at.
Psixologik darajasiga ko‘ra quyidagilar farqlanadi: 
tanish, tiklash,
nr,banish, qoHlash, avtomatik harakat qilish, munosabat va bilim - ehtiyoj.
[
inumlashtirish darajasiga ko‘ra
fa k t - hodisalar, tushuncha-terminlar,
qonuniyatlar, gipoteza - nazariyalar, metodologik bilimlar, baholash
la Inn lari.
Hnlarning barchasi, amaliyotda sinalgan bilimlar, atrof-m uhitni bilish 
ii
.
ii
u.ilari, uning inson ongida haqiqiy aks etishidir, deyishga imkoniyat