N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi

Aqliy rivojlanish bilimlami o ‘zlashtirishning faqat hajmi va sifati
cnias, balki fikrlash jarayoni tuzilmasi, mantiqiy ish yuritish va aqliy
hiu u к at laming boyligi hamda uni to‘g‘ri qo‘IIash bilan ham belgilanadi.
Aqliy tarbiyaning umumiy sharti keng qamrovli faoliyatdir. Faoliyatning 
>.ti.ikicri h a m muhimahamiyatgamolik. 0 ‘zi asoslanadigan ilmiy asoslaming 
i i ij ivishi jarayonida aqliy rivojlanish intensivlashadi. Bunga faoliyatsiz holat 
a inaqsadsiz vaqt o ‘tkazish zid turadi. U intellektual ojizlikni, qoloqlikni 
11
iga keltimdi.
Aqliy rivojlanishning asosiy jarayonlari L.S.Vigodskiy, S.L.Rubinshteyn, 
Л N 
Lcontev, N.A.Menchinskaya, L.V.Zankov, M.A.Danilov, B.P.Esinov, 
м N 
Skatkin tadqiqotlarida yoritib berilgan. Ularda 
aqliy rivojlanish o‘rgairish,
me luiat, о ‘yin, hayotiy vaziyatlarda takomillashib boruvchi to‘xtovsiz jarayon
. 
nnligi 
ta’kidlanadi.
Aqliy rivojlanish bilimlami faol o ‘zIashtirish va ijodiy qo‘llash
|щ и yonida juda intensiv yuz beradi.
Aql rivojlanishining xarakterli xislatlariga quyidagilami kiritish mumJdn:
• 
atrof-muhitga fa o l munosabatda bo4ish;
• 
o'ziga та ’lum bof'lganlar chegarasidan chiqishga intilishi;
• 
nazariy va amaliy maqsadlarda bilimlarini oshirish va ulam i ijodiy
•'Hasfining doimiy zaruriyati;
• 
kuzatuvchanlik, hodisalar va faktlam ing eng mohiyatli jihatlarini va
.j.ilarini ajrata olish qobiliyati;
47

---

• 
m uammolami ratsional hal qilish uchun zarur bo'lgan vazifalar va
vositalar o'rtasidagi aloqalami ta ’minlovchi harakailar va izlanishlaming
izchilligi;
• ishdagi aniqlilik va natijalarni qo4ga kiritishdagi ishonchlilikni
ta minlovchi intizomlilik;
• aqliy kenglik - bu aqliy ’faoliyat va xotira rivoji izchilligiga asoslangan
hosila sifatdir;
• keng ilmiy axborotlarga asoslanish qobiliyati;
• keng ilmiy ufq, texnik va kompyuter vositalaridan foydalanish malakasi;
• real voqelik jarayonlarini to'xtovsiz aks ettiruvchi tushunchalam i
0
‘zlashtirish va foydalanishga moyillik;
• aqliy faoliyatning dinamikligi;
• 
mustaqililik va ijodiy xarakter.
Rivojlangan aqlning eng oliy shakli ijodiy tafakkurdir. U insonning 
bilish bosqichi va obyektiv voqelikni aks ettirish jarayonining oliy shaklidir. 
Ijodiy tafakkur faollikning va kishining mustaqil faohyatining oliy shakli 
sifatida ijtimoiy ahamiyat va betakrorlik kasb etadi. 
U ijodiy javob talab
qilinadigan masalaning qo'yilishi; muammoni ko'ra olishi; oldindan qo'yilgan
gipoteza va masalani yechish у о
61
lari va usullarini aniqlash uchun zarur
boilgan bilim lam i safarbar qilish; maxsus kuzatuvlar va eksperimentlar
natijasida tugjilgan fikrla m i ifodalashni aks ettiradi.