N. M. Alovddinova Ilmiy va pedagogik xizmatlar markazi direktori

24
TEXNOLOGIYA VA DIZAYN YO‘NALISHI
Qalin va qattiq yog‘ochlarni o‘yish-teshish ishlari hamma vaqt o‘yuvchi iskanalar 
yordamida bajariladi.
Yo‘nuvchi iskanalar yupqa, o‘yuvchi iskanalar esa qalin bo‘ladi. Har ikkala iskana eni 
turli o‘lchamlarda tayyorlanadi. Yo‘nuvchi iskanalarning eni 4 mm dan 40 mm gacha, 
o‘yuvchi iskanalarning eni esa 6 mm dan 20 mm gacha bo‘ladi.
Yog‘och taxtalarni yo‘nish hamda o‘yish-teshishda nov shaklidagi iskanalardan 
ham foydalaniladi. Ular bilan silindrik teshik va uyalarni o‘yish, sirtlarda nov ochish kabi 
ishlar bajariladi. 
Duradgorlik iskanalari qanday bo‘lishidan qat’iy nazar faqat bir tomonidan 
charxlanadi. Yo‘nuvchi iskanalarning o‘tkirlik (charxlash) burchagi 18–35º, o‘yuvchi 
iskanalarning o‘tkirlik burchagi esa 25–35º atrofida bo‘ladi.
Iskanalarning dastalari zarang, qora qayin, qayrag‘och, yong‘oq kabi pishiq 
yog‘ochlardan tayyorlanib, uchiga metall halqa kiydiriladi. Ular dastalarini 
tayyorlashda plastmassalardan ham foydalaniladi. Iskana bilan ishlaganda dastgoh 
shikastlanmasligi uchun ishlov berilayotgan buyum ostiga himoya taxtasi qo‘yiladi.
Iskanalar bilan ish bajarishda yog‘och to‘qmoq (bolg‘a)dan foydalaniladi. 
Elektr iskana
– o‘yish-teshish ishlarini yengillashtiruvchi, qo‘l iskanalariga nisbatan 
yuqori mahsuldorlikni ta’minlovchi, kichik turdagi ko‘p qirrali yog‘ochga ishlov berishda 
foydalaniluvchi asbob (14-rasm).
Elektr iskana ko‘plab kichik vazifalarni tez va samarali bajarish imkonini beradi. 
Yengilligi, kichik o‘lchamliligi hamda undan foydalanishning qulayligi bilan ajralib 
turadi. Uning yordamida yog‘och o‘ymakorligi bilan shug‘ullanish, jumladan, o‘ta kichik 
operatsiyalarni bajarish mumkin.
14-rasm.
Elektr iskana: 
a) elektr iskana; b) ish jarayoni.
a)
b)
Parma
– yog‘och, metall va boshqa materialdan yasalgan buyumlarda teshik 
ochish, chuqurcha o‘yish uchun ishlatiladigan kesuvchi asbob. Asbob ish va quyruq 
qismlardan iborat. Ish qismida kesish elementlari joylashgan. Quyruq qismi konus 
hamda silindr shaklida bo‘ladi. Tuzilishiga ko‘ra, spiral (vint)simon, chuqur teshiklar 
teshadigan, markazlovchi, patsimon tig‘li va hokazo bo‘ladi (15-rasm, a). 
@edurtm_uz

---

25
b)
Yog‘och taxtalarni parmalashda qo‘l (dastaki) va moslamali parmalardan ham 
foydalaniladi. Qo‘l parmalarning bandiga yog‘och dasta o‘rnatilgan bo‘lib, u qo‘l bilan 
aylantiriladi. Bunday parma yordamida, asosan, katta diametrli teshiklar parmalanadi 
(15-rasm, b).