N. M. Alovddinova Ilmiy va pedagogik xizmatlar markazi direktori

Qo‘l (dastaki) dreli 
bilan diametri 10 mm gacha bo‘lgan teshik va uyalar 
parmalanadi (16-rasm). Uning yordamida diametri 10 mm li teshiklarni birdan 
parmalash qiyin kechadi. Shuning uchun katta teshik ochishda parmalashni kichik 
diametrli parmalardan boshlash lozim.
Qo‘l (dastaki) drelida dasta qo‘l bilan aylantirilganligi uchun parma (shpindel)ning 
aylanish soni uncha katta bo‘lmaydi. Natijada, parmalash uchun ko‘p vaqt va mehnat 
(kuch) sarflanadi.
a)
1
2
3
15-rasm.
Parmalar: 
a) parma turlari:
1 – perosimon, 2 – spiralsimon, 3 – novsimon; b) qo‘l parmalari.
a) 
a) 
b)
b)
16-rasm.
Qo‘l (dastaki) dreli turlari: 
a) dastaki drellar; b) kolovorot.
Parmalarni drel patroniga qotirish ishlari maxsus kalit yordamida amalga oshiriladi 
(17-rasm).
17-rasm.
Parmani patronga o‘rnatish jarayoni: 
a) kalit; b) patronga parmani o‘rnatish.
@edurtm_uz

---

26
TEXNOLOGIYA VA DIZAYN YO‘NALISHI
Parmalash ishlarini tez hamda kam mehnat sarflab bajarish uchun 
elektrodrellardan foydalaniladi (18-rasm). Ular quvvati, tipi qanday bo‘lishidan qat’iy 
nazar, asosan, 220 yoki 36 V kuchlanishga mo‘ljallangan elektr dvigatel va parma 
(shpindel)dan tashkil topgan bo‘lib, yengil tipdagilari diametri 8–9 mm gacha, o‘rtacha 
vazndagilari 15 mm gacha, og‘ir tipdagilari 20–30 mm gacha bo‘lgan teshiklarni 
parmalash imkonini beradi.
Parmalab teshik ochishda parma teshik ochilayotgan material orqa tomonini 
ko‘chirib yubormasligiga alohida e’tibor qaratish lozim. Teshik sifatli chiqishi uchun 
parma teshib o‘tayotgan vaqtda unga ortiqcha bosim yasamaslik kerak. Ayrim 
hollarda parmalash vaqtida materialning ko‘chib ketmasligini ta’minlash uchun 
parmalanuvchi taxta ostiga himoya taxtasi qo‘yiladi. Himoya taxtasi biror usul bilan 
parmalanuvchi materialga mustahkamlab qo‘yilsa, parmaning ko‘chirib chiqish 
xavfi butunlay bartaraf etiladi. Bunda parma himoya taxtasini parmalashda davom 
etib, teshiluvchi materialni ko‘chirib chiqmaydi.
Diqqat qiling!
b)
a)
18-rasm.
Elektrodrel turlari: 
a) perosimon parma; b) spiralsimon parma.
1. O‘yish-teshish ishlarida qanday asbob-uskunalardan foydalaniladi?
2. Duradgorlik iskanalari vazifasiga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi?
3. Elektr iskana yordamida qanday turdagi ishlarni bajarish mumkin?
4. Parma qanday turdagi asbob hisoblanadi?