Parmalash dastgohlarining tuzilishi parma turlari

PARMALASH DASTGOHLARINING TUZILISHI PARMA TURLARI
Reja:
1. Parmalash stanoklarida bajariladigan ishlar.
2. Parmalash stanoklarini turlari.
3. Vertikal parmalash stanogining tuzilishi.
4. Parmalarni turlari, tuzilishi va geometriyasi.


PARMALASH STANOKLARI. Parmalash stanoklari teshiklar parmalash, teshiklarga metchik yordamida rezbalar qirqish, teshiklarni yo‘nib kengaytirish va ularni pritirlash, listaviy materialdan disklar qirqib olish va boshqa ishlar uchun mo‘ljallangan. Bu operatsiyalar parma, zenker, razvyortka va boshqa shularga o‘xshash asboblar bilan bajariladi
Parmalash stanoklari quyidagi turlarga bo‘linadi;
1.Vertikal parmalash stanoklari. 2.Bir shpindelli yarim avtomatlar. 3. Ko‘p shpindelli yarim avtomatlar. 4.Koordinat teshik kengaytirish stanoklari. 5. Radial parmalash stanoklari. 6. Olmosli teshik kengaytirish stanlklari. 7. Gorizantal parmalash stanoklari. 8.Har xil parmalash stanoklari.
Parmalash va yo‘nib kengaytirish stanoklarining quyidagi tiplari mavjud:
Vertikal-parmalash stanoklari (asosiy va eng ko‘p tarqalgan tip stanoklar) nisbatan kichik o‘lchamli detallarga teshiklar parmalash uchun ishlatiladi. Ishlov beriladigan teshikning o‘qi bilan asbobning o‘qini to‘g‘ri keltirish uchun bu stanoklarda zagotovkani asbobga nisbatan surish ko‘zda tutilgan.
Bir shpindelli yarim avtomatlar, kichik stanoklar priborsozlikda keng tarqalgan. Ularning shpindellari katta chastota bilan aylanadi.
Ko‘p shpindelli yarim avtomatlar; bu stanoklar ish unumini bir pindelli stanoklarga qaraganda anchagina oshirishga imkon beradi.
Koordinataviy teshik kengaytirish stanoklari:
Radial-parmalash stanoklari katta o‘lchamli detallarga teshiklar parmalash uchun mo‘ljallangan. Radial- parmalash stanoklarida teshiklarning o‘qlarini asbobning o‘qi bilan to‘g‘ri keltirish uchun stanokning shpindeli qo‘zg‘almas detalga nisbatan siljitiladi.
Teshik kengaytirish stanoklari:
Olmosli teshik kengaytirish stanoklari:
8. Gorizontal-parmalash stanoklari.
9. Har xil parmalash stanoklari.
Parmalash stanoklari gruppasiga markaz parmalash stanoklarini ham kiritish mumkin, bu stanoklar zagotovkalarning toretslarida markaz teshiklari hosil qilish uchun ishlatiladi.
Parmalash stanoklarining asosiy o‘lchamlari quyidagilar: eng katta shartli parmalash diametri, shpindel konusining o‘lchami, shpindelning qulochi, shpindelning eng katta yurish :yo‘li, shpindelning toretsidan stolgacha bo‘lgan eng katta masofa, shpindelning toretsidagi fundament plitasigacha bo‘lgan eng katta masofa va boshqalar.
2N118 VERTIKAL PARMALASH STANOGI. Stanokning xarakteristikasi. Parmalanishi mumkin bo‘ltan teshikning eng katta diametri 18 mm; shpindel konusi — Morze № 2; shpindelning o‘qiy siljishi mumkin bo‘lgan eng katga masofa 150 mm; shpindelning qulochi 200 mm shpindelning toretsidan stolgacha bo‘lgan masofa 0 — 650 mm chegarasida o‘zgarishi mumkin; shpindelning aylanish chastotasi 177 — 2840 ayl/min; shpindelning aylanish chastotalari soni — 9; surish qiymati 0,1—0,56 mm/ayl; surishlar soni — 6; bosh harakat elektrik dvigatelining quvvati 1,5 kvt; elektrik dvigatel valining aylanish chastotasi 1420 ayl/min; stanokning gabarit o‘lchamlari 870 X 590 x 2080 mm; stanokning massasi 450 kg.
KO‘P SHPINDELLI PARMALASH STANOKLARI. Ko‘p shpindelli parmalash stanoklarining uchta asosiy turi mavjud a)shpindellari bir qatorga joylashgan stanoklar, bu stanoklar bir detalda har xil diametrli bir necha teshikni ketma-ket parmalash yoki bitta teshikka bir necha asbob bilan ishlov berish uchun mo‘ljallangan; b) sharnirli almashtirib qo‘yiladigan shpindellari bo‘lgan qo‘ng‘iroq tipidagi golovkalari bor stanoklar, bu stanoklar bir necha teshikka bir vaqtda ishlov berish uchun mo‘ljallangan;
v) ko‘plab mahsulot ishlab chiqarish uchun mo‘ljallangan ko‘pshpindelli agregataviy stanoklar.
Chuqur teshiklar parmalash stanoklari (tokarlik-parmalash stanoklari deb ham ataladigan stanoklar) uzunligi diametridan bir necha marta katta bo‘lgan teshiklar parmalash va ularni parmalab kengaytirish uchun mo‘ljallangan. Stanoklarning konstruksiyasi ishlov beriladigan teshikning uzunligi va diametriga, zagotovkaning uzunligi va massasiga, shuningdek, mahsulot ishlab chiqarish ko‘lamiga bog‘liq bo‘ladi. Stanoklar bir yoki ikki yoqlama, ya’ni teshiklarga bir tomonidan yoki bir vaqtning o‘zida ikki tomonidan ishlov bera oladigan bo‘lishi mumkin. Kichik diametrli, uzunligi esa 1000 mm dan oshmaydigan teshiklar parmalash uchun mo‘ljallangan stanoklarda, ishlov beriladigan zagotovka aylanadi. Katta, og‘ir zagotovkalar ishlov berish vaqtida qo‘zg‘almay turadi, kesuvch asbob (maxsus parma va teshik yo‘nib kengaytirish keskichlari o‘rnatilgan borshtanga) esa aylanma harakatga keltiriladi va o‘q bo‘ylab suriladi .
2N55 RADIAL- PARMALASH STANOGI. Bu stanok yakkalab va seriyalab mahsulot ishlab chiqarishda yirik detallarning zagotovkalariga teshiklar parmalash, ularni zenkerlash va razvyortkalash hamda rezba qirqish uchun mo‘ljallangan. Stanok ko‘p asbob bilan ishlash uchun qulay. Zagotovka teshigining o‘qi shpindelning o‘qiga shpindel golovkasini (babkasini) qo‘zg‘almas detalga nisbatan traversa (yeng) yo‘naltiruvchisi bo‘ylab siljitish va traversani sirtqi burish kolonnasi bilan birgalikda qo‘zg‘almas ichki kolonna atrofida burish orqali to‘g‘ri keltiriladi.
Stanokning xarakteristikasi va ishlash prinsipi. Parmalanishi mumkin bo‘lgan teshikning eng katta diametri 50 mm; shpindel konusi — Morze № 5; shpindelning eng katta qulochi (shpindelning o‘qidan kolonnaning sirtqi gazasigacha bo‘lgan masofa) 1600 mm; shpindelning aylanish chastotasi 20 - 2000 ayl/min; surishlar qiymatining chegaralari 0,056 + 2,5 mm/ayl; bosh harakat elektrik dvigatelining quvvati 4 kvt; stanokning gabarit o‘lchamlari 2670X1000x3315 mm; stanokning massasi 3900 kg.
Stanokda sodir bo‘ladigan harakatlar. Radial-parmalash stanogida shpindelning aylanma harakatidan, surish harakati esa shpindelning pinol (gilza) bilan birgalikdagi siljishdan iborat.Yordamchi harakatlar jumlasiga traversaning buriluvchi sirtqi kolonna bilan birgalikda burilishi va shundan keyin qo‘zg‘almas ichki kolonnaga mahkamlanishi, traversaning sirtqi kolonna bo‘ylab siljishi va zarur balandlikda mahkamlanishi, shpindellar golovkasining siljishi va traversada mahkamlanishi, shpindelning tezliklarini va surilishlarini qayta ulash harakatlari hamda boshqa harakatlar kiradi.
2N55 radial-parmalash stanogining bikrligi yuqori bo‘lib, uzellari juda puxta siqiladi. Bu stanokda shpindel aylanish chastotasining va surishlar qiymatining pereselektiv nabori qo‘llanilgan.
Radial-parmalash stanoklari ichida eng ko‘p tarqalgani 2N53 stanogi (parmalanishi mumkin bo‘lgan eng katta teshik diametri 35 mm), 2N55, 2N57 stanoklari (prrmalanishi mumkin bo‘lgan eng katta teshik diametri 75 mm), 2N58 stanogi (parmalanishi mumkin bo‘lgan eng katta teshik diametri 100 mm.) va boshqa stanoklardir.
Bizning sanoatimiz ko‘chma radial-parmalash stanoklari ham ishlab chiqaradiki, bu stanoklar har xil joylashgan tekisliklardagi teshiklarga ham ishlov berish imkoniyatini tug‘diradi.
Parmalash stanoklari uchun moslamalar.. Texnologik imkoniyatlarni kengaytirish va mehnat unumini oshirish uchun parmalash stanoklarida universal va maxsus kerak-yaroqlar ishlatiladi. Stanoklar ko‘p shpindelli parmalash golovkalari, tez almashtiriladigan va rezba qirqish patronlari bilan ta’minlanadi.Ishlov beriladigan detalni o‘rnatish va maxkamlash uchun vintaviy, ekssentrikaviy, gidravlikaviy va pnevmatikaviy tiskilar, o‘zi markazlaydigan qisish moslamalari, konduktorlar, buriladigan oddiy va ko‘p pozitsiyali stollar hamda kesuvchi asbobni yo‘naltiruvchi maxsus moslamalar ishlatiladi.
Krivoship-shatunli mexanizmi bo‘lgan ko‘p shpindelli golovkaga aylanma harakat stanokning shpindelidan ish shpindellariga quyidagi tarzda uzatiladi. Stanok shpindelining aylanish o‘qidan ekssentrisitet v qadar oraliqda joylashgan krivoship barmog‘i ish shpindellarini harakatga keltiruvchi tegishli krivoship barmoqlari uchun pastida teshiklari bo‘lgan diskni aylantiradi. Shpindellarning aylanish o‘qlari orasidagi minimal masofa 7 mm ga teng.
Agar asbob konusining o‘lchami bilan shpindel konusining o‘lchami bir-biriga to‘g‘ri kelmasa, oraliq vtulkalar ishlatiladi.
Parmalash stanoklari ochik va yopik teshiklar parmalash, teshiklarni kengaytirshi, razvedkalash, zenkerlash va rezba kirkish uchun
foydalaniladi.
Parmalash stanoklari vertikal, radial va gorizontal turlarda buladi. Undan tashkari bir shpindellik, kup shpindellik, yarim avtomat va avtomat parmalash stanoklari xam mavjud. Eng kup tarkalgan stanoklar vertikal parmalash stanoklari bulib, ular konstruksiyasi va ulchamlariga kura stolga urnatiladigan, devorga urnatiladigan va kolonnali turlarga bulinadi. Vertikal parmalash stanoklari - bu stanoklarda asosiy va surish xarakati kesuvchi asbob parmaning aylanma va ilgarilanma kaytma xarakati xisoblanadi. Bu stanok yakkalab va seriyalab ishlab chikarishda xamda remont ishlarida kullaniladi. Bu stanok kuyidagi asosiy kismlardan iborat:
1.Asos
2.Kalonna
Z.Tezliklar kutisi
4.Shgshndelli babka.
5.Ish stoli.
Parmalash kuyidagicha amalga oshiriladi. Ishlanishi kerak bulgan zagatovka ish stoliga maxkamlanadi, parma esa shpindelning uchiga urnatiladi. Tezliklar kutisi orkali ma’lum kesish tezligi tanlangach stanok ishga tushiriladi va babkadagi dasta yordamida zagatovka tomonga surish xarakati beriladi.
Radial parmalash stanoklari - bu stanoklar yukorida kurib utilgan stanoklarga uxshash bulib, ulardan traversasining mavjudligi bilan fark kiladi. Traversaga shpindelli babka joylashtirilgan bulib, babka traversa buylab, gorizontal yunalishda xarakat kila oladi. Bu esa zagatovkani bir marotaba maxkamlaganda bir nechta teshik ochish imkonini beradi. Bundan tashkari kuchma radial stanoklari mavjud bulib, bu stanoklarning shpindelli babkasi uz uki atrofida ma’lum
1kka burila oladi. Bu esa turli kiyalikda teshiklar xosil kilish shr>a ishlov berish imkonini beradi. ishindelli parmalash stanoklari - bu stanoklarning shpindel isiga bir nechta parma urnatish mumkin. Bu esa bir vaktning .1 bir nechta teshikni xosil kilish va ularga ishlov berish •nini beradi. (masalan myasorubka teshiklari). r teshik parmalash stanoklari - parma 3 ga bulinadi: kuyruk, |s, ishchi. Ulchamlari uzun bulgan teshiklar xosil kilish uchun ridagi stanoklardan foydalanamiz. Bu stanoklar gorizontal pda joylashgan bulib, uzunligi 1m gacha bulgan teshiklar ishashda asosiy xarakat parmaga, undan uzun detallarga ishlov I nshda asosiy xarakat zagatovkaga beriladi. Parmalash .shoklarida asosiy ishchi asbob bulib parma xizmat kiladi. Parma mshkkab asbob bulib, ish jarabnida asosiy xarakag uning aylanma Fikati, surish xarakati esa uning zagatovka tomon ilgarilanma Fikati xisoblanadi. «rmalar R9, R18 markali asbobsozlik pulatlaridan va katgik nnshmalardan tayyorlanadi. Ishlab chikarish asosan siiralsimon 1|>milardan foydalanadi. Spiralsimon parmalar kuyidagi fnpishgaega: 1'maning kuyruk kismi uni shpindelga maxkamlash uchun xizmat |adi. Diametri 12 mm gacha bulgan parmalarning kuyruk kismi |ussimon shaklda bulib, ular bevosita shpindelga ma.chkamlanadi. rmaning ishchi kismi kesuvchi kirralar, kirindi chikarish 1kchasi va lentalardan iborat Parmaning geometrik mmetrlariga kuyidagilar kiradi.
1armaning uchidagi burchagi 24 burchak kesuvchi kirralardan l $ilgan tekisliklar orasidagi burchak bulib, yumshok i-riallarni parmalashda 116-130°S, kattik kotishmalarni parmalashda esa, undan katta etib tayinlanadi. (m^^^N' = formula buyicha aniklanib vintsimon arikchaning kiyalik bu{ xisoblanadi. Formuladan kurinadiki, parmaning dia» kattalashishi bilan bu burchak xam katgalashib boradi. Parmaning oldingi burchagi ) - bu burchak kormaning asosiy ke< kirrasiga tik tekislik utkazilganda xosil buladi. Uning ksh kesuvchi kirraning turli nuktalarida turlicha bulib, parma ma tomon kichrayib boradi. Parmaning ketingi burchagi a. Tok keskichidagi singari keskich bilan zagatovka orasidagi ishkalan kamaytirish uchun xizmat kiladi. Bu burchak asosiy kesuvchi kirr parma ukiga parallel tekislik utkazib aniklanadi. Parmaninga elementlari:
T.Kesuvchi kirra - parmada 2 ta kesuvchi kirra bulib, zagatovkadan kirindi kesib olish uchun xizmat kiladi. 2.Kirindi chikarish arikchasi - spiralsimon kurinishga ega I kirkib olingan kirindini tashkari tomon yunaltiradi. Z.Lentalar - lentalar xam arikcha buylab spiralsimon kuri joylashgan bulib, uning kirralardagi xosil kilingan devorlaridan kirindi ajratadi. Kesish rejimi elementlari.
1.Kesish tezligi parmalashda kuyidagicha aniklanadi. !
bu yerda O - kesuvchi asosning diametri.
su - material va kesish sharoitining xarakterlovchi koeffitsiye T - kesish turgunligi. (
8 - nisbiy chidamlilik kursatkichi V • V - xisobga olish koeffitsiyenti.
O 2.Kesish chukurligi - parmalarda I — — razvedkalash, zenke] teshik kengaytirishda I ~---------formula buyicha aniklanadi. ACH .USurish tezligi 5 = su • O " formula bilan aniklanadi. Bu yerda Gk - Xz lar ishlanadigan material va sharoitni xisobga oluvchi ko )ffitsiyentlar.
Yukoridagi barcha koeffitsmentlar maxsus ma’lumotnomalar olinadi.
ADkk
Sarflanadigan effektiv kuvvat N6 —----------------KVt
716,2-1,36
formula bilan aniklanadi. Stanok dvigatelining kuvvati esa
^ee
^dd =------
I
Nazorat savollari.
1. Parmalash stanoklarida kanday ishlar amalga oshiriladi?
2. Parmalash stanoklarini kanday ^urlari mavjud?
3. Vertikal parmalash stanogi kanday kismlardan iborat? 4% Bu stanoklardagi asosiy xarakat kaysi?
» 5. >Parma necha kismdan iborat? 6. Parma geometriyasini aytib bering?

Foydalanilgan adabiyotlar

1. V.D. Avagimov «Mashinasozlik materiallarini kesib ishlash» Tosh.Uk.

2. N.N. Chernov «Metall kesish stanoklari» Tosh.Uk.
3. A.S. Turaxonov «Metallar texnologiyasi» Tosh.Uk. 1979y.
4. F.A. Barbashev «Frezalash ishlari» Tosh Uk 82y.
V. Mirboboyev «Konstruksion Materiallar texnologiyasi» Tosh.Uk.