N. M. Alovddinova Ilmiy va pedagogik xizmatlar markazi direktori

II.2. METALLGA ISHLOV BERISH TEXNOLOGIYASI
@edurtm_uz

---

38
TEXNOLOGIYA VA DIZAYN YO‘NALISHI
3.
Qovushqoqlik
Metall yoki qotishmaning tashqi kuchlar ta‘siriga 
sinmasdan qarshilik ko‘rsatish qobiliyati.
4.
Elastiklik
Metall yoki qotishmaning kuch ta’sirida asl shakl 
va o‘lchamlarini tiklash qobiliyati.
5.
Plastiklik
Metall yoki qotishmaning yemirilmasdan o‘z shakl 
va o‘lchamlarini o‘zgartirish qobiliyati. 
6.
Mo‘rtlik 
Metall yoki qotishmaning ortib boradigan 
kuchlarga qarshilik ko‘rsatish qobiliyati. 
III. Texnologik xossalar
1.
Egiluvchanlik
Metall yoki qotishmaning zarb ta’siri ostida yangi 
shaklga kirish qobiliyati.
2.
Suyuq holatda 
oquvchanlik
Metall yoki qotishmaning erigan holatda qolipni 
to‘ldirish qobiliyati.
3.
Kesib ishlanuvchanlik
Metall yoki qotishmaning dastaki asboblar 
yordamida oson kesib ishlanishi.
4.
Payvandlanuvchanlik
Metall yoki qotishmaning payvandlash usullari 
orqali oson biriktirilishi.
5.
Korroziyabardoshlik
Metall yoki qotishmaning korroziya (zanglash)ga 
qarshi turish qobiliyati.
Metall va qotishmalarning texnologik xossalari 
ularni qayta ishlash usulini tanlashda hisobga olinadi.
Metallarga ishlov berishda zichlik ham muhim 
ahamiyat kasb etadi. Turli metallarning zichligi ishlov 
berish jarayonida o‘zgaradi. Shu sababli metallar zichligi 
bo‘yicha yengil va og‘ir turlarga bo‘linadi.
Metallarni sinash usullari.
Metallarning fizik, 
mexanik va texnologik xususiyatlarini maxsus asbob, 
mashina, modellar hamda mikroskop yordamida 
aniqlashga 
metallni sinash usullari
 
deyiladi (23-rasm). 
Metallarni sinash usullari natijalari asosida turli 
mashina va mexanizm detallari yasaladi.
23-rasm.
Metall sinash 
asboblari: 
a) zamonviy metall 
sinash uskunasi; b) metallni 
mikroskop yordamida sinash.
1. 
Fizik, mexanik va texnologik xossalar tavsifini 
tushuntirib bering.
2. Xossa deb nimaga aytiladi?
3. Metallni sinashning qanday usullari mavjud?