N. M. Alovddinova Ilmiy va pedagogik xizmatlar markazi direktori

9-§. YOG‘OCH BUYUMLARNI DURADGORLIK USULIDA 
BIRIKTIRISH TEXNOLOGIYASI
Duradgorlik buyumlari detallarini tayyorlash va biriktirish ma’lum bir texnologiya 
bo‘yicha bajariladigan amaliy jarayon hisoblanadi. 
Duradgorlikda, qurilish va inshootlarda, mebelsozlik korxonalarida yog‘ochdan 
oddiy buyumlardan murakkab buyumlar tayyorlashgacha bo‘lgan jarayonlarda yog‘och 
qismlari bir-biriga turli usullarda biriktiriladi. Masalan, barcha turdagi pol va tokchalar, 
stol-stul, o‘quv partalari, deraza romlari, fortochkalar, eshik qanotlari kabi buyumlarni 
tayyorlashda yog‘och qismlari hamda detallari duradgorlik usulida biriktiriladi.
Duradgorlik ishlarida sifatli buyum va mebel tayyorlashda ko‘proq dasta bet 
bog‘lash, to‘g‘ri tirnoqli birikmalar, porsi usulida bog‘lash, zakrovli va “Qaldirg‘och 
quyruq” tirnoqli usullar qo‘llaniladi (duradgorlik usulida biriktirish turlari bilan Siz 
5-sinfda tanishgansiz. Qarang: 34-bet, 12-§).
Duradgorlik buyumlari detallarini tayyorlash jarayonida (21-rasm): 
1) detallarning to‘g‘ri va qiya kesilgan qirralari biriktiriladi. Bunda yog‘och 
materiallarining chetki qirralari tekislanib, ular yumaloq turumlar bilan biriktiriladi. 
Turumlar yo‘g‘onligi taxtaning yarim qalinligicha, uzunligi taxta qalinligidan 3–4 marta 
katta, turumlar o‘rtasidagi masofa esa 100–150 mm bo‘lishi lozim; 
@edurtm_uz

---

34
TEXNOLOGIYA VA DIZAYN YO‘NALISHI
2) choklar yasab biriktiriladi; 
3) taxtalar to‘g‘ri burchakli shpunt yasab biriktiriladi.
Duradgorlik ishlarida ulab uzaytirilgan detalli yog‘och konstruksiyalardan ham keng 
foydalaniladi. Bu esa, o‘z navbatida, yog‘och materiallarini isrof qilmasdan, tejamkorlikni 
oshirishga xizmat qiladi. Duradgorlik va qurilish ishlarida duradgorlik birikmalarini 
bog‘lash usullari singari yog‘ochlarni ulab uzaytirishning ham bir necha usullaridan 
keng foydalaniladi (22-rasm).
21-rasm.
Duradgorlik birikmalarini bog‘lash usullari: 
a) bir tirnoqli; b) ikki tirnoqli;
d) uch tirnoqli; e) to‘g‘ridan to‘g‘ri yopiq tirnoqli; f) zakrovli birikma.
22-rasm.
Duradgorlikda qo‘llaniladigan ulab uzaytirish usullari: 
1 – uchma-uch; 
2 – taroqli; 3 – suyri usulda; 4 – ponasimon; 5 – kertmakli; 6 – ponasimon; 7 – qistirma 
ponali; 8 – ustma-ust qulf usulida; 9 – pog‘onali mix cho‘pli usulda; 10 – taranglanadigan 
to‘g‘ri qulf va qiya usulda.
a)
1
5
8
9
10
2
6
3
7
4
b)
d)
e)
f)
@edurtm_uz

---

35
1. Bog‘lashning qanday usullarini bilasiz?
2. Duradgorlik birikmalarini bog‘lash usullaridan foydalanishdan maqsad nima? 
3. Yog‘och materiallarini isrof qilmasdan foydalanishda qanday biriktirish 
usullaridan foydalaniladi?