N. M. Alovddinova Ilmiy va pedagogik xizmatlar markazi direktori

Mustahkamlash uchun savollar
Muammoli topshiriq
Nima uchun chilangarlik arralari tishlari duradgorlikdagi tiluvchi arralar 
tishlariga o‘xshash bo‘ladi?
Chilangarlik arrasi bilan kesishni o‘rganish
1.
Ish o‘rnini xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilgan holda tashkil qilish.
2.
Arrani ishga sozlash.
Dastlab arra stanogiga polotno o‘rnatiladi. Buning uchun: 
– arralanadigan metall materialga mos polotnoni tanlash;
– quloqli gaykani bo‘shatib, tortqi vint va dasta bandi (sterjeni) kallaklariga 
shtiftlar yordamida polotnoni o‘rnatish;
– polotno tishlarini tortqi vintga qaratib o‘rnatish;
– qisqa o‘lchamli zagotovkalarni arralashda polotnoni ramka tekisligi bo‘yicha 
(33-rasm, a), uzun o‘lchamli zagotovkalarni arralashda esa polotnoni ramka 
tekisligiga tik o‘rnatish (33-rasm, b);
– quloqli gaykani burab, tortqi vint yordamida polotnoni mos holda tarang holga 
keltirish lozim (33-rasm, d).
Ishning maqsadi:
chilangarlik arrasi bilan kesishni mashq qilish va o‘rganish.
Jihozlar:
chilangarlik dastgohi, chilangarlik arrasi, tiski, turli xil qalinlikdagi 
tunuka va list namunalari.
Ishning bajarilish tartibi 
7-amaliy mashg‘ulot
33-rasm.
Chilangarlik arrasini ishga sozlash: 
a) polotno ramka tekisligi bo‘yicha 
o‘rnatilgan; b) polotnoni taranglash; d) polotno ramka tekisligiga tik o‘rnatilgan.
d
a
b
a)
b)
d)
1
2
3
4
@edurtm_uz

---

46
TEXNOLOGIYA VA DIZAYN YO‘NALISHI
mm
3.
Arralashda ish vaziyatini egallash.
Bunda bo‘yingizning ish o‘rniga mosligini 
tekshiring. Buning uchun:
– arralanadigan metall material yoki zagotovkani tiski jag‘idan 10–15 mm 
balandroqqa o‘rnatish;
– arrani zagotovka ustiga polotno gorizontal joylashadigan qilib tutish lozim.
4.
Ish o‘rniga nisbatan to‘g‘ri vaziyatni tanlash.
Bunda:
– gavdani tiski o‘qiga nisbatan 45º burchakka burib, o‘ng yelkani uning to‘g‘risiga 
tutish;
– chap oyoqni oldinga, o‘ng oyoqni orqaroqqa bir-biriga nisbatan 60–70º burchak 
ostida yelka kengligida qo‘yilishiga e’tibor qaratish lozim (34-rasm, b).
5.
Arrani qo‘lda tutish.
Bunda: 
– dastani o‘ng qo‘lda kaftga tirab tutish;
– chap qo‘lning bosh barmog‘ini ramkadan o‘tkazib, panjalar bilan tortqi vint va 
quloqli gaykalarni birga qo‘shib tutish lozim (34-rasm, d).
Bu holda tirsak polotno bilan bitta to‘g‘ri chiziq (gorizontal tekislik)da yotsa, 
bo‘yingiz ish o‘rniga mos bo‘ladi (34-rasm, a).