N. Hakimov, E. Abdullayev, F. Halimov, A. Xamidova umurtqasizlar zoologiyasidan amaliy mashg’ulotlar

QORINOYOQLILAR SINFI - GASTROPODA
Qorinoyoqlilar yumshoqtanlilar tipining eng kattak sinfi bo’lib, 130 minga yaqin turlarni o’z ichiga oladi. Gavdasi uch bo’limdan – bosh, tana va oyoqdan iborat. Ushbu bo’limlar ancha yaxshi rivojlangan.

Qorinoyoqlilarning aksariyat guruh va turlarining gavdasi spiral shakldagi chig’anoq ichida joylashgan. Ushbu xususiyat ular tanasining asimmetrik tuzilish belgisini yuzaga kelishiga sabab bo’lgan. Asimmetrik tuzilish belgisi nafaqat gavdaning tashqi tuzilishida, balki ichki organlarda ham aniq ifodalangan, ya’ni tananing bir yon tomonidagi ichki organlar reduksiyaga uchrab, ikkinchi yon tomonda toq ichki organlar, jumladan bitta bo’yrak, bitta jabra, bitta jinsiy bez, bitta yurak qorinchasi kabilar orqali ham bilish mumkin. Qorinoyoqlilarning aksariyati dengizlarda, anchagina turlari chuchuk suvlarda va ayrimlari quruqlikda yashashga moslashgan.

Qorinoyoqlilarning boshida bir yoki ikki juft paypaslagichlari bo’lib, ularning asosida yoki ikkinchi juft paypaslagichlar uchida bir juft ko’zlari bo’ladi. Ko’pgina guruhlarida boshining og’iz oldi qismi cho’zilib xartumchaga aylangan. Og’iz bo’shlig’ida jag’lar va qirg’ich (radula) hosil bo’lgan.

Qorinoyoqlilar sinfi oldjabralilar, orqajabralilar va o’pkalilar kenja sinflariga ajraladi. Oldjabralilarning ko’pchiligi dengizlarda, ba’zi turlari chuchuk suvda uchrasa, orqajabralilarning barcha turlari faqat dengizlarda tarqalgan. O’pkalilarning aksariyati issiq va sernam kengliklarda quruqlikda yashashga moslashgan. Lekin o’pkalilarning ayrim turlari suv muhitiga qayta o’tgan.

19-mashg’ulot