N. B. Dilmurodov

 

---

Darsning maqsadi:
Terining tuzilishi, uni qavatlari, teri o‘zgarishidan hosil 
bo‘ladigan organlar: jun, ter bezlari, tuyoq, yumshoq tovon va shoxni tuzilishi, teri 
hosila organlarini hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlarini o‘rganish. 
Ko‘rgazmali materiallar: 
Rasm, mulyaj, ho‘l va quruq preparatlar, tirik 
hayvon. 
Teri qoplami – intequmentum commune
bevosita tashqi muhit bilan 
bog‘langan, jun bilan qoplangan tanani o‘rab turuvchi tashqi pardadir. Teri 
qoplami xayvon organizmi uchun juda muhim ko‘pgina vazifalarni bajaradi, ya’ni, 
sezish, issiqlikni muvofiqlashtirish, ajratish, nafas olish, so‘rish va hokazolar. 
Terining bu vazifalarini barchasi organizmning javob reaksiyasini turli ko‘rinishi 
bo‘lib xisoblanadi.
Teri
– 
cutis
– epidermis, asosiy chin teri va teri osti qavatidan iborat. 
Epidermis – epidermis
qalin ko‘p qavatli epiteliy to‘qimasidan tashkil 
topgan bo‘lib, teri asosidan u asosiy parda (membrana) – 
membrana basilaris
orqali ajralib turadi. Unda epidermisning ishlab chiqaruvchi qavati joylashadi. Bu 
qavatning hujayralari ko‘payishi natijasida qavatning yuzasiga chiqadi, qariydi, 
quriydi hamda birmuncha qalinlashadi. So‘ngra shox moddaga aylanadi, ohir – 
oqibat to‘rsimon varaqcha (plastinka) ga aylanib, terini har xil mexanik 
shikastlanish, qurib qolishdan saqlaydi. Terining bu qavati doimo yangilanib 
turadi. Yangilanish, ya’ni epidermisning ko‘chib turishi jarayonida teri har xil 
mikroorganizmlardan hamda kirlanishdan tozalanib turadi. Terining epidermis 
qavatida pigment hujayralari ishlab chiqiladi (keratin), qon tomirlari bo‘lmaydi. 
Epidermisning oziqlanishi osmotik (so‘rilish) yo‘l bilan kechadi. 
Asosiy,
ya’ni chin teri – 
derma
tig‘iz, shakllangan biriktiruvchi to‘qimadan 
tuzilgan bo‘lib, unda yog‘ va ter bezlari, arteriya, vena, limfa tomirlari, 
kapillyarlar, nerv tomirlari, sezish, jun ildizi, silliq mushak tuqimalari joylashadi. 
Bu qavatning qalinligi hayvonlarning turiga, uning boqilish sharoitiga, yoshiga, 
jinsiga bog‘liq bo‘ladi. Masalan, eng qalini – qoramolda, eng yupqasi – qo‘y va 
echkida; qari hayvonlarda yoshlariga nisbatan qalin; oyoqning yon yuzasida qalin, 
ichki yuzasida yupqa bo‘ladi. 
Chin teri yuza so‘rg‘ichli hamda chuqur to‘rli qismlardan iborat.