N. B. Dilmurodov

Plastirsimon muskul
– 
m. splenius
yupqa va keng bo‘lib, bo‘yinning yon 
tomon yuzasida joylashgan, u trapetsiyasimon, rombsimon muskullar va elka 
paylari hamda qisman pastki tishsimon muskullar bilan o‘ralgan. Bu muskul III – 
IV ko‘krak umurtqalaridan boshlanib, ensa suyagi va atlant qanotida tugaydi. 
Muskulning har ikkala tomoni qisqarganda, bosh – bo‘yin bo‘g‘imi yoziladi. Bir 
tomoni qisqarsa, bo‘yin va bosh bir tomonga buriladi. 
Umurtqa pog‘onasining uzun muskuli –
m.longissimus dorsi
dumg‘aza va 
yonbosh suyaklari o‘rtasidan boshlanib, bel umurtqasining ro‘parasida muskul 
to‘plamlari bilan qo‘shiladi va bosh tomonga o‘tadi. U o‘z yo‘lida bo‘linib, 
birinchi va oxirgi to‘rtta bo‘yin umurtqalarining yon qovurg‘asimon o‘simtalarida, 
birinchi bo‘yin umurtqasining qanotida, oxiri esa ensa suyagining tarog‘ida 
tugaydi. Bu muskuldan bo‘yin va boshning uzun muskullari ajralib chiqadi. Bu 
muskul qisqarganda umurtqa pog‘onasi yoziladi, bunda hayvon o‘rnidan turishda 
tananing oldingi qismini ko‘taradi, u hamma umurtqalarni tutib turadi. 
Bo‘yinning uzun muskuli –
m.longissimus cervicis
elkaning uzun 
muskulining davomi bo‘lib, 4 – 5 ta tishchadan iborat. Bu muskul VI – VII ko‘krak 
va III – IV bo‘yin umurtqalarining o‘rtasida joylashadi, hatto VII bo‘yin 
umurtqasigacha etib boradi. U bo‘yin va boshni cho‘zishda xizmat qiladi. 
Boshning uzun muskuli – m.longissimus capitis
bo‘yinning uzun, pastki 
tishsimon, plastirsimon muskullari bilan qoplangan bo‘lib, ikkita aniq muskul 
tishlaridan iborat. Bu muskul VI – VII bo‘yin umurtqalari to‘g‘risidan boshlanib, 
chakka suyagigacha etib boradi. Bu muskul ham bo‘yinni cho‘zishda xizmat qiladi. 
Elka hamda bo‘yinning qirrali va yarim qirrali muskullari –
m.spinalis 
et semispinalis dorsi et cervicis
kavsh qaytaruvchi hayvonlarda yaxshi rivojlangan. 
Bu asosan, elkada joylashgan bo‘lib, elkaning uzun muskuli bilan qoplangan. Bu 

---

muskul dumg‘aza suyagining oldingi elka o‘simtasi va bel umurtqalarining elka 
o‘simtasidan boshlanib, bo‘yin ustida tamom bo‘ladi. U cho‘chqa va otlarda ham 
kavsh qaytaruvchilarnikiga o‘xshashdir. Bu muskul umurtqa pog‘onasini yozadi. 
Qo‘ylarda muskulning ayrim tishchalari bel umurtqasidan boshlanib, ko‘krak 
umurtqalarigacha etib keladi va II – VII bo‘yin umurtqalarining elka qismi 
yuzasida tugaydi.