N. A. Mamadjonova O’simlikshunoslikning biologik asoslari

KANOP 
Xalq xo’jaligidagi ahamiyati, tarqalishi, hosildorligi. 
Kanop o’simligi lub tola 
beruvchi qimmatbaho ekinlar guruhiga kiradi. Uning poyasidagi lub tolalar poya 
massasining 30 %, tolaning o’zi esa 24 % tashkil etadi. Tolalari mustahkam,
yumshoq, gigroskopik bo’lib, brezent, qop-qanor, gilam, ip, mebel, to’qimalari va 
shunga o’xshash boshqa buyumlar tayyorlash uchun ishlatiladi. Urug’ida 20 % moy 
saqlaydi va bu teri oshlash, sovun pishirish va lak buyoq sanoatida keng ishlatiladi.
Kunjarasi o’g’it bo’lish bilan birga, chorva mollari uchun oziqa hamdir. Poya 
qoldiqlari qog’oz va qurilish sanoatida ishlatiladi. 
Kanopning vatani Janubiy Amerika hisoblanadi. Bu ekin Hindiston, Xitoy, 
Afrika mamlakatlari, Amerika va Janubiy yevropa mamlakatlarida ekiladi.
O’zbekistonda kanop sug’oriladigan yerlarda ekiladi. Hozirda mamlakatimizda 
kanop ekiladigan maydonlar ancha qisqardi va yilda 2,5 ming gektar atrofida 
ekilmoqda, 1990 yilda kanop 15 ming gektarga ekilgan. 
Tola va urug’lik uchun ekilgan maydonlarda kanop poyasi hosili 180 s/ga va 
undan ortiq. Toshkent viloyatining O’rta CHirchiq tumanidagi Oxunboboyev 
xo’jaligida har yili kanopdan 200-250 s/ga hosil olingan. 
Botanik tavsifi.
Kanop Hibissus sannabinus L, Malvalar (Malvaseae) oilasiga 
kiruvchi bir yillik o’tsimon o’simlik. 
Ildiz tizimi
– o’q, yaxshi rivojlangan, tuproqqa 2 
m va undan ortiq chuqurlikka kirib boradi. Poyasi yumaloq yoki kuchsiz qovurg’ali, 
balandligi 2-5 m, shoxlanadi, antosion rangli, yo’g’onligi poyaning asosida 1,5-2 sm. 

---

67 
Barglari navbatlashgan, pastkilari oddiy, o’rtadagisi buklangan, yuqoridagisi 
lansetsimon, cheti tishsimon qirrali. 
Guli yirik, diametri 7 sm va undan ham ko’p. Tojbarglari beshta, sariq, och sariq, 
pushti. Nastarin (siren) rangli. Tojbargning ichi to’q qizil yoki och sariq. Gullash pastki 
gullardan boshlanadi. 
Kanop o’zidan changlanadi, changchilar rivojlanmasdan qolgan gullar chetdan 
changlanishi kuzatiladi. 
Mevasi
– besh uyali o’tkirlashgan tuxum shaklidagi ko’sak. Ko’sak tuklar bilan 
qoplangan, uzunligi 2,5 sm. Bitta o’simlikda 20-30 ko’sak hosil bo’ladi.