Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

Bozor segmentida marketing 
 
Bozor segmenti – o‘xshash ehtiyojga va talabga ega bo‘lgan xaridorlar 
guruhi. Ba’zi xaridorlar arzon transport vositasini, ba’zilar qimmatbaho 
transport vositasini sotib olishni, ba’zilar esa uning antiqa bo‘lishini 
xohlaydilar. Segmentni bozor sektori bilan adashtirmaslik kerak. Masalan, 
avtomobil kompaniyasi mahsulotini daromadi o‘rtacha bo‘lgan yoshlar 
uchun mo‘ljallashi mumkin. Bu xil xaridorlar guruhi bozor sektorini tashkil 
etadi (segmentini emas). Kompaniyalar bozor segmentini tashkil qilmaydi, 
ularning vazifasi – segmentni identifikat- siyalash va ularning qay biriga 
xizmat qilishini aniqlash. 
Segment xaridorlarining talablari bir xil bo‘lib, identik bo‘lmagani bois 
Dj.Anderson va Dj.Narus marketing mutaxassislarini standart emas, balki 
egiluvchan bozor takliflarini kiritishga chaqiradi. 
Bozor nishasida marketing 
 
Bozor nishasi (quyi bo‘lagi) – tor guruhdagi iste’molchilar bo‘lib, ular 
uchun mahsulotlarning alohida sifati muhim. Mutaxassislar nishani segment 
va segmentlarga bo‘lish bilan ajratadilar. Masalan, Klivlenddagi 
Progressive avtomobil sug‘urta kompaniyasi ko‘p avariya qiladiganlar, mast 
holda avtomobil haydab ushlanganlar uchun standart bo‘lmagan bitim 
tuzadi. Bu xil bitimlar qimmat bo‘lib, firmaga anchapul ishlab olishga 
yordam beradi. Bozor nishasining jalb qiladigan xarakterli tomonlari: 

---

159 
nishaning xaridorlari ma’lum talablariga ega, ular o‘z talab va istaklarini 
bajargan kompaniyalarga katta mablag‘larni sarf qilishlari mumkin, 
raqobatchi kompaniyalar mana shu nishaga katta ahamiyat beradilar, deb 
bo‘lmaydi, chunki tor doirada rivojlangan firmalar ma’lum mablag‘larga ega 
bo‘ladilar. Nisha ma’lum ko‘lamga ega. Bozor segmentlari keng bo‘lib, 
bir nechta raqobatchilarni o‘zigajalb etsa, nishalar kichik bo‘lib, bir nechta 
firmalar faoliyat yuritadilar. IBM kabi yirik korporatsiyalar tor doiradagi 
mutaxassislar nishasigao‘tgani sababli bozordagi ma’lum qismini yo‘qotdi, 
ularni “partizanlar” ham deyishadi. Nisha marketingga 
nisbatan 
himoyalanishni bir necha yirik kompaniyalar amalga oshirmoqda. Nishaga 
xizmat qiluvchi kompaniyalar odatda, maqsadli xaridorlarni talabini 
qondirishga katta ahamiyat berishadi, chunki buning orqasidan ular katta 
pullarga ega bo‘lishadi. Masalan, tabiiy tish pastasi “TOM’S OF MAINE” ni 
narxi 30% ustamasi bilan qo‘yiladi. Chunki bu tovarlar ajoyib va ekologik 
toza, foydaning bir qismi xayriya maqsadlarida ishlatiladi. Bu esa 
sotuvchilarni o‘ziga jalb etadi, ba’zilarga yirik kompaniyalar ahamiyat 
bermaydi. Bozor nishasi marketingining samarasi o‘sgani sari daromadi ham 
o‘sishi mumkin. Internetda do‘konlar ochilishining pasayishiga kichik 
ma’lum nishalarga mo‘ljallangan korxonalarning ko‘payishi sabab bo‘ldi. 
Tarmoqda muvaffaqiyatli nisha biznesini olib borish retsepti: tinchlik bilan 
olinadigan tovarni tanlash, sotib olishdan oldin uni ko‘rish va tekshirish 
shart emas. Masalan, Stiv Uorrington 6 baravarga ko‘p foyda oladi. U 
internetda (www.ostrichesonline.com) tirik tuyaqushlarni sotadi.1996-yil 
paydo bo‘lgan S.Uorrrington firmasi 125 mamlakatda 20 ming mijozni 
ta’minlab turadi.