Muqaddima

QON PLAZMASI 

---

 
 
120 
 
 
Qonning shaklli elementlardan ajratilgan qismi plazma, deyiladi. Uning 90% suv, 7-8% 
oqsillar, 1,1% boshqa organic moddalar va 0,9% anorganik tuzlardan iborat. 
     Tomirlarda  harakat  qiluvchi  qon  plazmasi  tomirlar  ichidagi  suyuqlik  hajmining 
doimiyligini  ta‘minlaydi.  Qonning  kislota-ishqoriy  muvozanati  ham  plazmaga  bog`liq. 
Plazmadagi  suv  tomirlar  ichidagi  suv  hajmini  tashkil  qiladi.  Bu  suv  katta  yuzaga  ega 
bo`lgan kapillyarlar devori orqali doim to‘qima oralig‘idagi suv bilan almashinib turadi. 
Qon  va  to‘qima  suyuqligi  o‘rtasida  elektrolitlar  va  kichik  molekulali  moddalarning 
uzluksiz  almashinuvi  ham  kuzatiladi.  Bu  ikkila  suyuqlik  hajmlar  (tomirlar  ichi  va 
to‘qimalararo)  eritmalar  tarkibi  juda  o‘xshash.  Farq  faqat  yurik  molekulali  moddalar, 
asosan  oqsillar  miqdorida.  Yirik  molekulali  oqsillar  kapillyarlar  devoridan  to‘qima 
suyuqligiga o‘ta  olmaydi. 
     Plazma  elektrolitlari  uning  osmotic  bosimini,  faol  reaksiyasini  ta‘minlaydi.  Bu 
ko‘rsatkichlarning doimiyligi birinchi galda qon hujayralarining mo‘tadil faoliyati, undan 
keyin  boshqa  hujayralar  uchun    juda  muhim.  Plazmadagi  elektrolitlarning  umumiy 
miqdoridan  tashqari,  ular  orasidagi  nisbat  ham  bir  me‘yorda  saqlanishi  kerak.  Shuning 
uchun  qonga  yuboriladigan  va  a‘zolar  faoliyati  tekshirilganda  qo`llaniladigan  sinama 
eritmalsr qonga nisbatan faqat izotonik emas, balki izoionik bo`lishi maqsadga muvofiq. 
     Plazmada oqsillardan tashqari tarkibida azot bo`lgan kichik molekulyar moddalar ham 
bor.  Ular  plazma  oqsillari  biror  yoi  bilan  cho‘ktirilgandan  keyin  ham  eritmada  qoladi. 
Shu sababdan, qoldiq azot deb ataladi. Bu moddalarning ko‘p qismini siydikchil tashkil 
qiladi. Plazma nooqsil azotining umumiy miqdori taxminan 25-30 mg%. 
Plazmada azotsir organic moddalardan glyukoza (80-120 mg%  yoki 4,44-6,66 mmol/l), 
neytral yog‘lar, organic kislotalar mavjud. 
     Yog‘ va yog‘simon moddalarning umumiy miqdori 0,4-0,7%.