Mundarija kirish. 3 I bob. Transmiluy korporatsiyalarning paydo bo’lishi va rivojlanishining ilmiy nazariy asoslari 8

I BOB BO’YICHA XULOSA
Jahon xo’jaligida TMK laming paydo boTishi rivojlanishi bevosita globalizatsiya va baynalminallashuvi jarayonlari bilan bog’liqdir. Globalizatsiyaning eng muhim xususiyatlaridan biri TMK laming paydo boTishi va rivojlanishi hisoblanadi.
TMKlar o’rtasida o’zaro hamkorlik turli shakllarda: stratefik alyanslar, xalqaro korporatsiyalar, strategic oilalar, TMKlaming qo’shilishi va birlashishi namoyon bo’ladi.

¹ Глобализация: теория и практика. Монография.-Т.:УМЭД,2012, 9 с.

² Глобализация: теория и практика. Монография.-Т,:УМЭД,2012, 9 с.

27



Transmilliy korporatsiyalar (TMK) - bu xorijiy aktivga ega bo’lgan milliy monopoliyalardir. Ulaming ishlab chiqarish va savdo-sotiq faoliyatlari bir davlat chegarasidan chiqib ketadi. Hozirgi kunda eng yirik TMK lar asosan Yevropa, Amerika hamda Yaponiya kabi davlatlarda joylashgandir. TMKlaming millatini esa shtab-kvartirasi joylashgan davlati, ro’yxatga olingan joyi hamda aksiyalaming boshqaruv paketiga ega bo’lgan aksiyadorlar millati hisoblanadi. Jahon iqtisodiyotining xalqaro savdosida deyarli 90 % ga yaqin ulushi ushbu korxonalar hissasiga to’g’ri kelmoqda. TMKlaming soni hozirgi kunda 82 mingdan ziyoda hisoblanib, dunyoning barcha davlatlarida shuba va filiallariga egadir.

28



II BOB. ZAMONAVIY JAHON IQTISODIYOTIDA TRANSMILLIY KORPORATSIYALARNING RIVOJLANGAN MAMLAKATLAR
IQTISODIYOTIDAGI O’RNI 2.1. AQSH da transmilliy korporatsiyalarning rivojlanishi va ularning
kapitallashuvi darajasi Hozirgi globallashgan jahon iqtisodiyotida qariyb 20,5 trillion AQSh dollari miqdoridagi YalM ¹ bilan o’zining mustahkam o’miga ega bo’lgan AQSh davlati hozirda “TMKlar davlati” deb atalishi bejizga emas albatta. UNCTAD tomonidan olib
borilgan tadqiqotlar natijasida AQSh 2016-2018 - yillarda TMK lar uchun istiqbolli
qabul qiluvchi iqtisodiyot sifatida umumiy ro'yxatda va rivojlangan davlatlar orasida AQSh birinchi o’rinda turadi (2.1.1-rasm).