Mundarija kirish. 3 I bob. Transmiluy korporatsiyalarning paydo bo’lishi va rivojlanishining ilmiy nazariy asoslari 8

49



Mercedes-Benz, Isuzu Motors, CNPC, Petronas, LG, Gazprom, Lukoil, Lotte ,Nestle, Coca-Cola, British-American Tobacco, Carlsberg va boshqalar¹.
Transmilliy korporatsiyalaming nazorat faoliyat muayyan mintaqa yoki mamlakatda tadbirkorlik faoliyati chegaralarini kengaytirish maqsadida amalga oshiriladi. Buning misoli bo’lib, Italiyaning "Fiat" korporatsiyasi AQSHning "Case International" korporatsiyasining aksiyalarini sotib oladi va qishloq xo'jalik mashinalari ishlab chiqarish uchun "Case New Holland" qo'shma korxona tashkil etadi. O’z navbatida, ushbu TMK 1997 - yildan buyon O'zbekiston Respublikasi qishloq xo'jaligi sohasida "UzKeysMash" qo’shma korxonasi sifatida faoliyat yuritadi.
Odatda, jahon iqtisodiyotida keng tarqalgan amaliyot, TMK o’z vakolatxonasini yoki filialini ochishi va qo'shma korxona tashkil etishi, asosan yangi bozorlami egallash, ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish va sof daromadlarini ko'paytirish maqsadida amalga oshiriladi. Fikrimizning yorqin dalili sifatida O’zbekistonda tashkil qilingan qo'shma korxonalami (QK "UzCarlsberg", QK "British-American Tobacco", QK “QQ MAN Auto-Uzbekistan” va boshqalar) keltirishimiz mumkin. Xususan, yuqorida tilga olingan "Case New Holland" korporatsiyasi O'zbekistonda qishloq xo'jalik mashinalari ishlab chiqarish moTjallangan korxonalar tarmog’ini, jumladan, QK "UzKeysMash", QK "UzKeysTraktor" xizmat ko’rsatish korxonasi QK "UzKeysServis" va lizing xizmatlarini ko'rsatish uchun QK "UzKeysLizing" korxonasi tashkil qilingan. Yuqorida, aytib o tilgan qo’shma korxonalaming ustav kapitalini shakllantirish uchun 15 million AQSH dollaridan ziyod investitsiya kiritilgan. O'z navbatida, Germaniyaning "Siemens" transmilliy korporatsiyasi Toshkentda vakolatxonasini, keyinchalik "Siemens" sho’ba korxonasini ochdi va hozirda elektron asbob-uskunalar va temiryo'l xavfsizlik sohasida milliy kompaniyalarimiz bilan hamkorlik qiladi. Shuni ta kidfash lozimki, “Siemens” TMKsi O'zbekiston bozorida o'zining faoliyati davomida zamonaviy texnologiyalar va uskunalar bilan mamlakatimiz

¹ http:nUzbekistan ora/economv and trade/climate O’zbekiston Respublikasi AQSHdagi elchixonasining rasmiy sayti.