Mundarija kirish 3 bob. So‘zning funksiyasi

Cho‘lponning so‘zi Jo‘rabekni xushyor torttirdi (M.Qoriyev. Qiz uzatib borganda).

도깨비 보자기를 잃어버렸어요. (“별이 된 도깨비 누나”, 김정환 135 bet)

Ajina tugunini unutib qo’ydi.

Berilgan jumlalarda Jo‘rabekni va 보자기를 (tugunini) so‘zlari mantiqiy urg‘u olayotganini ko‘ramiz. Shuni ham e’tirof etish kerakki, so‘z tartibi o‘zgarishi bilan gapning faol bo‘laklari ham o‘zgarishi mumkin. Agar yuqoridagi jumlalarni Jo‘rabekni Cho‘lponning so‘zi xushyor torttirdi va 보자기를 도깨비 잃어버렸어요 (tugunni ajina unutib qo’ydi) tarzida

¹ Qarang: Щербак А.М. Очерки по сравнительной морфологии тюркских языков.

-Л.,1981.-С.157.

o‘zgartirsak, so‘zi va 도깨비 (ajina) degan bo‘laklarning rema vazifasida kelishi uchun imkoniyat yaratgan bo‘lamiz. Demak, gap unsurlarining u yoki bu tarzda faollashuvida so‘z tartibining ham muhim ahamiyati bor. Fikrimiz isboti uchun yana bir misol keltiraylik:

Qumri eshik oldidagi ozoda sahnni ko‘zdan kechirdi (H.G‘ulom.

Toshkentliklar). Eshik oldidagi ozoda sahnni Qumri ko‘zdan kechirdi.