Молиявий ҳисоб 1 Ўқув қўлланма

АСОСИЙ ВОСИТАЛАРНИНГ ШИКАСТЛАНИШИ - «ПЕЙПЕР» КОМПАНИЯСИ
«Пейпер» компанияси 1995 йил 1 сентябрда автомашина сотиб олди. 1997 йил 23 апрелда бу машина ҳалокатга учради, натижада унинг қиймати 1,500 ш.б.гача қисқарди. 1997 йил 23 апрелга бўлган бухгалтерия ўтказмалари бу машина бўйича қуйидаги қолдиқларни кўрсатади:
Қиймати 32,000
Жамғарилган амортизация 8,200
Автомашинани бу ўтказмагача бўлган баланс қиймати қандай?
Қиймат
- Тўпланган амортизация
= Баланс қиймати
Ҳалокатдан кейинги қолдиқларни тўғри тузатиш учун ўтказмалар килинг.
Автомашинанинг бу ўтказмадан кейинги баланс қиймати қандай?
Қиймат
- Тупланган амортизация
= Баланс қиймати
АСОСИЙ ВОСИТАЛАРНИ ҚАЙТА БАҲОЛАШ
Қуйида компаниянинг қайта баҳолашгача бўлган баланси келтирилган. Қайта баҳолаш коэффициенти 1,5.

1. 
   Қайта баҳолашни акс эттирувчи ўтказмани беринг.
   

2. Агар тугатиш қийматига эга бўлмаган ускуна бўйича 5 йил давомида тўғри чизиқли усулда амортизация ҳисобланган бўлса, қайта баҳолашгача ҳар йиллик амортизация суммаси қанча бўлади?
3. Қайта баҳолангандан кейин ҳар йиллик амортизация суммасини ҳисобланг.
4. Қайта баҳолашдан кейин таққослама бухгалтерия балансини тузинг.

	Ҳисобварақлар рақами	2002. 31.12.	2003. 01.01. (қайта баҳолашдан кейин)
АКТИВЛАР
Пул маблағлари		200
ТМЗ		300
Асосий воситалар		10000
Жамғарилган амортизация		(2000)
Асосий воситаларни қолдиқ қиймати		8000
ЖАМИ АКТИВЛАР		8500
МАЖБУРИЯТЛАР
Тўланадиган ҳисобварақлар		2000
ЖАМИ МАЖБУРИЯТЛАР		2000
ХУСУСИЙ КАПИТАЛ
Устав капитали		5000
Тақсимланмаган фойда		1500
Резерв капитали
ЖАМИ ХУСУСИЙ КАПИТАЛ		6500
ЖАМИ ПАССИВЛАР		8500

IX ­ МАВЗУ. НОМОДДИЙ АКТИВЛАР
1. Номоддий активларнинг таърифи
2. Номоддий активларнинг туркумланиши
3. Номоддий активларнинг ҳисобга олиш тамойиллари
4. Ишчанлик қобилияти – аниқлаб бўлмайдиган номоддий актив
5. Илмий тадқиқот ва тажриба-конструкторлик ишлар бўйича харажатлар (ИТИ)
6. Дастурий таъминот харажатлари
7. Табиий ресурсларнинг ҳисоби
1. Номоддий активларнинг таърифи
Бухгалтерия ҳисобида номоддий активлар асосий воситаларга ўхшаш таърифга эга, яъни улар субъект томонидан узоқ муддатли асосда фойдаланиш мақсадида сотиб олинади ва оддий фаолият жараёнида сотиш учун мўлжалланмаган бўлади. Номоддий активларнинг асосий фарқи улар жисмоний кўринишга эга бўлмаслигидадир.
2. Номоддий активларнинг туркумланиши
Энг кенг тарқалган номоддий активларга патентлар, муаллифлик ҳуқуқлари, франшизалар, савдо русумлари, ташкилий харажатлар ва гудвиллни киритиш мумкин.
Айирбошлаш учун мўлжалланган номоддий активлар - бу фирманинг бошқа активларидан алоҳида фаолият кўрсатададиган ва алоҳида сотилиши мумкин бўлган активлардир. Субъект фаолиятида энг кўп учрайдиган ва айирбошлашга мўлжалланган айрим номоддий активлар қуйида келтирилган.
Патент – бу юридик томондан рўйхатдан ўтказилган ва тан олинган мутлақ ҳуқуқдир. Патентлик ҳуқуқи унинг эгасига маҳсулот, жараён, ёки фаолиятдан, бошқа шахслар томонидан аралашиш мумкин эмаслигини ҳисобга олган ҳолда, фойдаланиш, ишлаб чиқариш ва назорат қилиш ҳуқуқига имкон яратади.
Саноат дизайннини рўйхатдан ўтказиш шакл, намуна ёки модел юзасидан патентга ўхшаш. Патент ҳаракат қилишни ҳимояласа, саноат дизайннини рўйхатдан ўтказиш ташқи кўринишни ҳимоялайди. Муаллифлик ҳуқуқлари – адабиёт, мусиқа, тасвирий санъат ва ҳоказо асарларнинг муаллифларига қонун томондан бериладиган ҳимоянинг шаклидир.
Савдо русумлари ва/ёки савдо номлари – бу компанияга, маҳсулот ёки хизматларга бериладиган номлар, белгилар ва солиштиришни асослайдиган бошқа турлари. Улар эгалик ҳуқуқини асослаш учун рўйхатдан ўтказилиши мумкин.
Франшизалар одатда ҳукумат органлари томонидан давлат мулкини фойдаланиш ҳуқуқига эгалик қилиш ёки коммунал хизмат кўрсатиш учун ва хўжалик субъектлари томонидан муайян ишлар, муайян хизматлардан фойдаланиш ҳуқуқи билан эгалик қилиш учун тақдим қилинади.
Ижарадаги мулкни яхшилаш. Ижарадаги мулкни яхшилашнинг қиймати (ижара ҳақидаги хўжалик шартномаси асосида), масалан ижарадаги мулкнинг модификациялаш ижарадаги мулкнинг дебетига ўтказилади. Ижарадаги мулкни яхшилаш, ҳаттоки ижарадаги мулк ижарачиники бўлмаса ҳам, одатда номоддий активлар сифатида туркумланади. Ижарадаги мулкни яхшилаш ижаранинг қолган муддати ёки яхшилашларнинг хизмат муддати мобайнида, қайсиниси қисқароқ бўлса, ўша давр ичида амортизацияланади.