Молиявий ҳисоб 1 Ўқув қўлланма

2003 йил 31 декабр бошига баланс	2004 йил 31 декабр якунланган йил учун фойда ва зарарлар тўғрисидаги ҳисобот
2004 йил 31 декабр 2004 охирига баланс
Активлар	1,000,000	Даромадлар	900,000	Активлар	1,100,000
Мажбуриятлар	600,000	Харажатлар	700,000	Мажбуриятлар	500,000
Хусусий капитал	400,000	Соф фойда	200,000	Хусусий капитал	600,000

Агар, давр давомида мулкдорлар томонидан янги инвестициялар килинмаса ёки компания инвестицияларини қисқартирмаса, давр давомида хусусий капиталнинг ўзгариши бутун давр учун бўлган соф фойдага тенг бўлади. Аввалги мисолда бошланғич хусусий капитал 400,000, давр учун соф фойда 200,000 даврнинг охирига хусусий капитал 600,000 тенг. Хусусий капитални икки қолдиғи бир-бири билан боғлиқ ва бунинг манбалари ва ўзгаришларнинг сабабларини фойда ва зарарлар тўғрисидаги ҳисоботдан топиш мумкин.
Қарорларни қабул қилувчилар учун фойда ва зарарлар тўғрисидаги ҳисобот жорий фойданинг олинганлиги (ёки мавжуд эмаслиги) ҳақида маълумот олиш манбаидир. Инвестор ва кредиторлар, инвестициялар соҳасидаги бухгалтер-таҳлилчилар ва бошқа мутахассислар ушбу маълумотдан фойда ва пул маблағларини силжишини истиқболлаштиришда фойдаланадилар.
Фойда ва зарарлар тўғрисидаги ҳисоботга қандай моддаларни киритиш ҳақида ягона фикр мавжуд эмас, шунингдек даромадни қайси пайтда тан олиш ҳақида турлича нуқтаи назарлар мавжуд. Муаммонинг бир қисми шу билан боғлиқки, турли одамлар фойда ҳақида ҳар хил тушунчага эга.
Иқтисодчи тасаввурида фойда капиталнинг ўзгаришидир. Фараз қилайлик, фирма кичик бир ер майдонига эгалик қилади, бир неча йил аввал бу ерни корхона 10,000 сотиб олган. Бу ердан яқинида янги йўл қуриб битказилди. Турли одамлар бу ерга 10,000 дан қўпроқ қийматни таклиф этишди, аммо фирма ҳозирча уни сотишга рози бўлмади. Бу вазиятда иқтисодчи капитални кўпайиши вужудга келди дейди ва буни фойдани кўпайиши деб атайди. Бу иқтисодий фойда деб аталади. Иқтисодчи учун капиталнинг ўзгариши баъзида фойда деб таърифланади, баъзида эса йўқ. Бухгалтер капиталнинг ушбу кўпайишини фойда деб ҳисобламайди. Бухгалтер биринчи навбатда нарх кўпайгани тўғрисида ҳаққоний далилни талаб этади.
Агар ер жорий қиймат бўйича бир-бири билан боғлиқ бўлмаган томонларнинг битимлари асосида бошқа томонга сотилган бўлса, бухгалтер учун бу ҳаққоний далил бўлиши мумкин. Фақат шу йўл билан бухгалтер ушбу капитални кўпайишини даромад сифатида тан олиши мумкин.
Даромадни тан олиш бухгалтерия ҳисобини муҳим тамойили ҳисобланади. Муаммо шундан иборатки, қачон ва қандай қилиб даромадлар, фойда, харажатлар ва зарарлар рўйхатга олинади. Афсуски, аввалги мисолни оддийлиги даромадни тан олишнинг мураккаблиги даражасига мувофиқ келмайди.