Молиявий ҳисоб 1 Ўқув қўлланма

XIII - МАВЗУ. МАЖБУРИЯТЛАР

1. 
   Мажбуриятларнинг таърифи
   
2. 
   Мажбуриятларнинг баҳоланиши
   
3. 
   Мажбуриятларнинг туркумланиши
   
4. 
   Жорий мажбуриятлар
   
5. 
   Узоқ муддатли мажбуриятлар
   
6. 
   Облигациялар
   

7. Узоқ муддатли векселлар
1. Мажбуриятларнинг таърифи
Мажбуриятлар – маълум ҳаракатларни амалга оширишга бўлган қарздорлик ёки мажбуриятдир. Мажбурият - олдин бўлган хўжалик муомалалар ёки ҳолатлар натижасида келиб чиққан, тартибга солиниши хўжалик юритувчи субъектдан иқтисодий манфаатларнинг чиқиб кетишига олиб келиши мумкин бўлган корхонанинг қарздорлигидир. Мавжуд бўлган ва бўлғуси (кўзланган) мажбуриятларни фарқлаш керак.
Мажбуриятлар учта асосий хусусиятга эга:

• 
  мажбуриятни келтириб чиқарган воқеа ўринли бўлиши керак;
  
• 
  мажбурият бошқа субъектга фақат активларни ўтказиш ёки хизматлар кўрсатиш йўли билан қондирилиши мумкин;
  

• 
  мажбурият мунозарали бўлмаслиги керак.
  

Мажбурият берилган таърифга мувофиқ қабул қилинганда, у дархол тан олиниши ва бухгалтерия ёзувларига киритилиши керак.
2. Мажбуриятларни ўлчаниши
Мажбуриятлар суммаси барча бўлғуси пул тўловларини (ёки пулсиз активлар ва хизматларни пулдаги эквивалентларини) ҳамроҳ бўлган таваккалчилик билан фоиз ставкалари бўйича дисконтланган жорий қиймати сифатида ўлчанади.
Мажбуриятларни тартибга солиш турли усулларда амалга оширилади:

• 
  пул маблағларни тўлаш;
  
• 
  бошқа активларни бериш;
  
• 
  хизматларни кўрсатиш;
  
• 
  битта мажбуриятни бошқа мажбурият билан алмаштириш;
  
• 
  мажбуриятларни капиталга ўтказиш.
  

Тартибга солишнинг бошқа воситалари ҳам мавжуд, жумладан, бош тортиш ёки кредитор томонидан ўз ҳуқуқларини йўқотиш.
3. Мажбуриятларни туркумлаш
Мажбуриятнинг пайдо бўлиши бўлғусида ресурсларни корхонадан кетишини белгилайди, шунинг учун субъект молиявий аҳволини тўғри баҳолашда мазкур мажбуриятни бажариш муддати жуда муҳим. Активларга ўхшаш мажбуриятлар жорий (қисқа муддатли кредиторлик қарзлари) ва узоқ муддатли мажбуриятларга бўлинади.
Жорий мажбуриятлар, узоқ муддатли мажбуриятлардан фарқли равишда, субъект фаолиятига ўз таъсирини кўрсатиши мумкин, чунки жорий мажбуриятлар жорий активларга бўлган даъвони билдиради. Бу даъволар тўлаш муддати бир неча йилни ташкил этадиган мажбуриятлардан фарқ қилади.