Moliya”fanidan O’quv-uslubiy majmua

Balans 20x0 y

Download 5,79 Mb. bet 77/138 Sana 12.07.2022 Hajmi 5,79 Mb. #781929

Bog'liq
“Moliya” kafedrasi

Bu sahifa navigatsiya:

• O‘sib kelayotgan biznes: tashqi moliyalashtirishga bo‘lgan ehtiyoj
• 4. Firmaning barqaror o‘sishi koeffitsiyenti
• Tashqi moliyalashtirishning sotish hajmining o‘sish
• Barqaror o‘sish tenglamasini keltirib chiqarish
• Barqaror o‘sish tenglamasi qiymati ahamiyati

Balans		20x0 y.		20x1 y.	20x2 y.	20x3 y.
20x4 y.
Aktivlar		600,0		720,0	864,0	1036,8	1244,2
sh.j., - pul va pul ekvivalentlari		10,0		12,0	14,4	17,3	20,7
	113

- olinadigan hisob varaqlari
(debitorlik qarzlari)	40,0	48,0	57,6	69,1	82,9
- tovar-moddiy zahiralar	50,0	60,0	72,0	86,4	103,7
- asosiy vositalar	500,0	600,0	720,0	864,0	1036,8
Majburiyatlar	300,0	407,4	540,2	703,6	904,0
sh.j., to‘lovlar uchun hisob varaqlar	30,0	36,0	43,2	51,8	62,2
(kreditorlik qarzlari)
- qisqa muddatli majburiyatlar	120,0	221,4	346,9	501,7	691,8
- uzoq muddatli majburiyatlar	150,0	150,0	150,0	150,0	150,0
Aksiyadorlik kapitali (xususiy kapital)
	300,0	312,0	323,9	333,2	340,1

Endi kompaniyaning 20x4 yil oxiridagi balansini tahlil qilamiz. Aytaylik, “XYZ” o‘z sof foydasining 30,0%ini dividendlar sifatida to‘lashni rejalashtirmoqda. Shunday ekan, aksiyadorlik kapitali 6,9 mln. so‘mga oshadi (333,2 dan 340,1 mln. so‘mga). Jami aktivlar 207,0 mln. so‘mni, to‘lanishi kerak bo‘lgan mablag‘lar esa 10,4 mln. so‘mni tashkil etishi kerak. Keyingi davrda kompaniyaga moliyalashtirish uchun qancha mablag‘ kerak bo‘lishini aniqlab olish uchun (ushbu mablag‘larni aksiyalar emissiyasi yoki qarzlar hajmini ko‘paytirish orqali jamlash mumkin) aktivlar o‘sish hajmidan taqsimlanmagan foyda o‘sishi summasi va kreditorlik qarzi o‘sishi summasini ayirib tashlash kerak, ya’ni:

Kerakli qo‘shimcha moliyalashtirish summasi =

	Aktivlar		Taqsimlanganman		Kreditorlik
=	ortishi	–	foydaning	–	qarzlari
			ortishi		summasi
					ortishi
=	207,36	–	6,98	–	10,37	= 190,09

Shunday qilib, aniqlab oldikki, prognoz qilinayotgan yilda kompaniyaga qo‘shimcha 190,1 mln. so‘m kerak bo‘ladi va bu summani kompaniya biror tashqi moliyalashtirish manbaidan olishi mumkin. 14.1.3-jadvalda keltirilgan ma’lumotlarga ko‘ra bu summa to‘liqligicha firmaning qisqa muddatli qarzini oshirish orqali olinadi. Natijada qisqa muddatli qarz jami miqdori 501,7 mln. so‘mdan 691,8 mln. so‘mgacha oshadi.

3. 
   O‘sib kelayotgan biznes: tashqi moliyalashtirishga bo‘lgan ehtiyoj Endi bizga ma’lumki, agar 20x4 yilda “XYZ” korporatsiyasining sotuvlari
   

hajmi 20%ga oshsa, kompaniya biror tashqi manbalardan yana 190,1 mln. so‘m miqdorida qo‘shimcha mablag‘ qidirishiga to‘g‘ri keladi. Amalda bu muammoni hal etishning quyidagi uchta yo‘li bor:

1. 
   Firmaning qisqa muddatli qarzlarini oshirish (14.3-jadvaldagi ma’lumotlarga asoslangan vaziyat);
   

114

2. 
   Firmaning uzoq muddatli qarzlarini oshirish;
   

2. 
   Yangi aksiyalar emissiyasi orqali.
   

Endi tashqi manbalardan qo‘shimcha moliyalashtirish summasi sotuvlar hajmi oshishi sur’atiga qanchalik bog‘liq ekanligini ko‘rib chiqamiz.

Bunday bog‘liq (sezuvchan, ta’sirchan)likni tahlil qilish usullaridan biri oldingi bo‘limda bayon etilgan tartib (jarayon) sotuv hajmlari o‘sishi sur’atlarining turli ko‘rsatkichlaridan foydalangan holda takrorlani-shidir. Bu vazifani bajarish juda oson. Buning uchun maxsus kompyuter dasturida elektron jadval modeli tuziladi. Namunani “Prentice-Hall”⁷⁸ nashriyotining ma’lumotlar Web-saytida topish mumkin. Bog‘liq (sezuvchan, ta’sirchan)likning tahlil qilish natijalarini 1-rasmda ko‘rish mumkin.

4. Firmaning barqaror o‘sishi koeffitsiyenti

14.1-rasm mo‘ljallangan sotish hajmiga erishish uchun tashqi moliyalashtirish summasi qanchalik ko‘payishi kerakligini yaqqol ifoda etadi. Biroq bizda qarama-qarshi savol ham vujudga kelishi mumkin: tashqi manbalardan faqatgina chegaralangan summani olishi mumkin bo‘lgan sharoitda firmaning sotish hajmi qanchalik tez o‘sishi mumkin?

14.1-rasm. Tashqi moliyalashtirishning sotish hajmining o‘sish

sur’atlari bilan bog‘liqligi

Ushbu savolga javob berish uchun kompaniyaning tashqi moliyalashtirish imkoniyatlari quyidagilar bilan cheklanadi, deb faraz qilamiz:

• 
  Firma yangi aksiyalarni muomalaga chiqarishni rejalashtirmayapti. Demak, firmaning aksiyadorlik kapitali taqsimlanmagan daromadni ko‘paytirish natijasidagina oshishi mumkin;
  

• 
  Firma o‘z kapitali va qarz olingan kapital nisbati koeffitsiyentini oshirishni istamaydi. Demak, taqsimlanmagan daromad o‘sishi natijasida kompaniyaning o‘z kapitali qanday sur’atda oshsa, tashqi qarz summasi
  

ham xuddi shu sur’atda oshadi.

Bunday sharoitda firmaning o‘z kapitali qancha tez ko‘paysa, firmaning o‘zi

78. 
    Qarang: www.prenhall.com/bodie
    

115
ham shuncha tezlikda rivojlanadi. Firmaning rivojlanishi undan-da tezroq bo‘laolmaydi. O‘z kapitali o‘sishi koeffitsiyenti barqaror o‘sish koeffitsiyenti deb ataladi (sustainable growth rate). Barqaror o‘sish koeffitsiyenti quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:

Barqaror o‘sish	=	Foydani ushlab turish	×	Kapital daromadliligi
koeffitsiyenti		koeffitsiyenti		koeffitsiyenti (ROE)

Barqaror o‘sish tenglamasini keltirib chiqarish

Barqaror o‘sish koeffitsiyenti = Aksiyadorlik kapitali o‘sishi sur’atlari

Agar firma yangi aksiyalar chiqarmasa, uning aksiyadorlik kapitali o‘sishi sur’atlari yil boshidagi aksiyadorlik kapitali miqdoriga bo‘lingan taqsimlanmagan daromad o‘sishi sur’atlariga teng bo‘ladi:

Aksiyadorlik kapitali	=	Taqsimlanmagan foydaning o‘sishi
		Yil boshidagi aksiyadorlik kapitali
o‘sishi sur’atlari

Lekin:

Taqsimlanmagan	=	Foydani ushlab turish	X Sof foyda
foydaning o‘sishi		koeffitsiyenti

Foydani ushlab turish koeffitsiyenti – bu firma sof foydasining aksiyadorlarga dividend sifatida to‘lanmagan yoki kompaniyaning muoma-ladagi aksiyalarini sotib olishga sarflangan qismi. Ta’rifga ko‘ra bu ko‘rsatkich quyidagicha aniqlanadi:

Daromadni ushlab turish	= 1 –	Dividendlarni to‘lash	–	Aksiyalarni qayta sotib
koeffitsiyenti		koeffitsiyenti		olish koeffitsiyenti

Binobarin, o‘rniga qo‘yish usulidan foydalanib quyidagini olamiz:

Aksiyadorlik kapitalining	=	Foydani ushlab turish koeffitsiyenti X Sof foyda
o‘sishi sur’ati		Aksiyadorlik kapitali

yoki boshqacha qilib aytganda:

Aksiyadorlik kapitalining	=	Foydani ushlab turish	X ROE
o‘sishi sur’ati		koeffitsiyenti

Va, shu tariqa, biz yana barqaror o‘sish koeffitsiyentiga ega bo‘lamiz:

116

Barqaror o‘sish	=	Foydani ushlab turish	X ROE
koeffitsiyenti		koeffitsiyenti

Barqaror o‘sish tenglamasi qiymati ahamiyati

Firmaning barqaror o‘sish maksimal koeffitsiyenti uning kapitali daromadliligi koeffitsiyentiga (ROE) teng, va faqat dividendlar to‘lash koeffitsiyenti “0”ga teng bo‘lganda, ya’ni kompaniyaning sof foydasi to‘liqligicha ushlab qolinib, biznesga reinvestitsiya qilingandagina bunday ko‘rsatkichga erishish mumkin. Agar firma o‘z o‘sish sur’ati o‘zining barqaror o‘sish koeffitsiyentidan yuqori bo‘lishini istasa, yangi aksiyalarni emissiya qilishi yoki kreditorlar oldidagi qarz koeffitsiyentini oshirishi kerak bo‘ladi.

Download 5,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: