Microsoft Word Cаидов Лотин-new doc

Savol va topshiriqlar: 
1.
 
Nima sababdan o‘troq hayot kechirayotgan xalqlar ko‘chmanchi 
xalqlarga aylanib qoldi? 
2.
 
Qaysi omil tufayli ko‘chmanchilarning deyarli hammasi yer sharining 
janubidan ko‘ra shimol tomonida istiqomat kilganlar? 
3.
 
Sak va massagetlarning orasida qanday o‘xshashlik va qanday tafovut 
mavjud? 
4.
 
Nima uchun saklarning bizga ma’lum to‘rt guruhi birlashib yagona 
markazlashgan davlat tuzmadi? 
5.
 
Hozirda Markaziy Osiyoda mavjud bo‘lgan qaysi xalqning urf-odatlari 
tarkibida ko‘chmanchi xalqlarning urf-odatiga o‘xshash birlik bor? 
75
Miloddan avvalgi 175 yili Oq xunlar isyon ko‘taradi. Batur Tangriqut 
o‘zining Kayuk nomli qo‘mondoni boshchiligida Uysunlarga yordam berish 
bahonasida Oq xunlarga qarshi ko‘shin tortadi. Oq xunlarni tor-mor qiladi. 
Urushda yengilgan Oq xunlar o‘z hukmdori - xonning xotini boshchiligida 
g‘arb tomonga ko‘chadi. Ili vodiysiga joylashadi. Uysunlar miloddan 150 yil 
avval Ulug‘ Xun davlatidan yordam olib, Oq xunlarni avval Qashqar (Qosh-
g‘ar) vodiysiga, so‘ngra Baqtriyaga ko‘chishga majbur qilishadi. Amudaryo-
ning o‘ng qirg‘og‘iga (Surxandaryo va Qashqadaryo vohasiga) o‘rnashishadi, 
yunon-makedon (ellin) davlatlariga zarba berishadi va ular hukmronligini 
yemirib tashlashadi. Ular miloddan avvalgi II asrda Ulug‘ Kushon davlatini 
tuzishadi (Turg‘un Olmos, ko‘rsatilgan asar). Bichurinning ma’lumotiga 
qaraganda, bir yuz yigirma ming oiladan iborat, har qaysi oila bir harbiy kishi 
berishga qodir bo‘lgan bu davlatning aksari aholisini kushonlar tashkil etib, 
ma’lum qismi juan-juanlar (mug‘ullar) edi. Shuningdek, kushonlar Qang‘xa 
(Qang‘lilar), kanlar (kanlar), usunlar, tuyuklar bir-birga yaqin lahjada so‘z-
lashishidan hamda qonunlari (tuzuklar), udumlari bir-biriga o‘xshash bo‘lgan. 
Xitoy elchisi Chjan Syan miloddan avvalgi 138 yilda bu yerga kelganda 
mazkur ma’lumotlarni to‘plagan (I.Ya.Bichurin ko‘rsatilgan asar). 
Kushonlar va eftalitlar (Abdallar) davriga oid Ellin-Baqtriya xatida 
beshinchi asrda turkiy tilda bitilgan jumlalar saqlanib qolgan: "Kuysan 
(kupyun) tilingtin to‘xriy tilincha yaratmish, anatkak (sanskrit) tilingtin go‘xri 
tilincha yaratmish". Bu misol kushon va eftalitlar turkiy xalqlar avlodi eka-
nini ko‘rsatadi. Ikkinchidan, ular qatori xunlar ham qadimiy turkiy qavmlar 
bilan qarindosh ekanliklarini ko‘rsatadi. Arxeologik ma’lumotlarga ko‘ra, 
Baqriyana - So‘g‘diyona ta’siri an’ana tarzida davom etgan. Shuningdek 
turkiy xalqlarning turgash xoqonligi davri tangalarida ham an’ana tarzida 
so‘g‘dcha yozar edilar. Tarixan skif-un, xun (gun) lar nomi bilai yashagan 
xalqlar milodning 6 asr o‘rtalarida o‘tgan bir yarim ming yillik davr mobay-
nida turklar nomi bilan mashhur bo‘lgan. Turkiy xalqlar asrlar osha Osiyo, 
Yevropa, Afrika qit’alarida siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy hayotda yetakchi 
guruhlardan hisoblanadi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, xunlar nomi 
bilan atalgan ushbu qabilalar tarix sahnasida o‘ziga xos iz qoldirdilar.