Microsoft Word buyuk manaviy murshid ziyouz com doc

3. «HUROIYA»
yoki «HAVRAIYA» RISOLASI. Bu asar mashhur shoir Abu Sa’id Abulxayrning 
(967–1048) bir ruboiysi sharhiga bag’ishlangandir. Bu bejiz emas edi. Chunki sharh qilinayotgan 
ruboiy Xoja Ahrorgacha ham mashhur bo’lib, uni sharhlash uchun Sayid Ne’matulloh Vali (1329–
1431) uch risola, Amir Sayid Qosim Anvor (1355–1433) bir risola va shayx Ozariy (1382–1452) bir 
risola yozgan edilar. Agar Alisher Navoiyning «Majolis un-nafois»ida keltirilgan quyidagi ma’lumotlar 
hisobga olinsa, unda masala ancha oydinlashadi. Alisher Navoiy «Majolis un-nafois»ning yettinchi 
majlisini Amir Temurning zikri bilan boshlab, shunday yozadi: 
«Temur kuragon… agarchi nazm aytmoqqa iltifot qilmaydurlar, ammo nazm-nasrni andoq xub 
mahal va mavqyeda o’qubdurlarkim, aningdek bir bayt o’qug’ondin ming yaxshi bayt aytqoncha 
bor...»
Davomida esa Amir Temurning o’g’li Mironshohning ichkilikka berilishiga aybdor sanalganlardan biri 
Xoja Abdulqodir bo’lib, u o’zini Devonalikka solib yurardi. Amir Temur Iroqqa yurish qilganida Xoja 
Abdulqodirni tutib keladilar. Alisher Navoiy davom ettirib, yozadi: 
«Chun Xoja (Abdulqodir)ning kamolotidin biri Qur’on hifzi va qiroat ilmi edi, filhol biyik un bila. 
Qur’on o’qumoq bunyod qildikim, ul hazrat (Amir Temurning) g’azabi lutfga mubaddal bo’lub, fazl va 
kamol ahli sori boqub, bu misrani bavaqt o’qidikim:
Abdol zi bim chang bar mushaf zad».
(mazmuni: 
abdol devona
) (
qo’rqqanidan Qur’onga qo’l uzatdi.
) Ana shu misra Xoja Ahror sharh 
yozgan ruboiyning yakunlovchi – to’rtinchi misrasidir. Ruboiyning to’liq matni quyidagicha:
Havro ba nazorai nigoram saf zad,
Rizvon zi taajjub kafi xud bar kaf zad.
On xoli siyah bir on ruxon mutraf zad.
Abdol zi bim chang bar mushaf zad.
Mazmuni: Jannat go’zallari mening yorimni ko’rish uchun safga tizildilar. Mamnuniyat jannati esa, 

---

Buyuk ma’naviy murshid 
www.ziyouz.com
кутубхонаси
48
yorning go’zalligidan ajablanib, ofarin deganday qarsak chaldi. Ul yuzga qora xol qo’yib, go’yo yuzini 
parda bilan yopganday bo’ldi, abdol (devona) esa qo’rqqanidan Qur’onga qo’l uzatti. 
Yuqorida eslatilganlar shundan guvohlik beradiki, bu ruboiy o’sha davrlarda nihoyatda Keng 
tarqalgan bo’lib, uni har xil talqin qilishlar unga sharh yozishlarni ham taqozo etgan. Shuning uchun 
Xoja Ahrorning ham unga sharh yozgani besabab emasdi. Shu asarning qo’lyozma nusxalari hamda 
1899 yili sharqshunos olim V.A.Jukovskiy tomonidan S.–Peterburgda nashr ettirilgan nusxasi ham 
bor.