Microsoft Word buyuk manaviy murshid ziyouz com doc

---

Buyuk ma’naviy murshid 
www.ziyouz.com
кутубхонаси
1
Botirxon Valixo’jayev 
 
BUYUK MA’NAVIY MURSHID
 
O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi 
«Fan» nashriyoti 
2004 
 
Ushbu kitob hazrati Nuriddin Abdurahmon Jomiy, hazrati Nizomiddin Mir Alisher Navoiy, hazrati 
Zahiriddin Muhammad Bobur kabi qator yirik alloma va shoirlarga, Necha-Necha saltanat sohiblariga 
murshidi komil bo’lmish naqshbandiya tariqatining qutbi – Xoja Ubaydulloh - Xoja Ahrori Vali 
haqlaridadur. 
Qariyb yuz yildan buyon goh ilmiy, goh badiiy adabiyotlarda valiyulloh sha’nlariga noloyiq 
bo’htonlar yog’dirib kelindi. Bu bo’htonchilar kimlar edi? Va bu kirdikorlardan ularning hamda 
«xudosiz jamiyat» tashkilotchilarining ko’zlagan maqsadlari nima edi? Aslida esa qanday zot edilar 
Xoja Ahrori Vali? 
Haqparast olimimiz Botirxon Valixo’jayevning eng ishonchli manbalarga tayanilib bitilgan ushbu 
kitobidan yuqoridagi savollarga to’kis javob topasiz, deb ishonamiz. 
Muharrir: filologiya fanlari doktori 
Dilorom Salohiy
Kitobni to’ldirilgan holda qayta nashrga tayyorlovchi: 
Dilora Rajabova
 
 
 
XOJA AHRORI VALINI ANGLASHGA INTILISH
XV asrning yirik siymolaridan bo’lmish Xoja Ubaydulloh Shoshiy – Xoja Ahrori Vali naqshbandiya 
tariqatining ko’zga ko’ringan murshidi bo’lish bilan birga o’z zamonasidagi ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va 
mafkuraviy hayotda katta iz qoldirgan arboblardandir. Bu davrda uning shuhrati faqat 
Movarounnahrdagina emas, balki Xorazm, Dashti Qipchoq, Xuroson va Hindistongacha bo’lgan Keng 
jug’rofiy mintaqada taralgan edi. Zamonasidagi temuriy hukmdorlar Sulton Abu Sa’id mirzo, uning 
o’g’li Sulton Ahmad mirzolar qoshida Hoja Ahrorning obro’-e’tibori shunchalik baland ediki, ular 
murshidlarining maslahatlaridan bahramand bo’lmay turib, biror bir masalani hal qilishga shoshilmas 
edilar. Ulargina emas, balki Andijon hokimi Umarshayx mirzo Hoja Ahrorni mo’’tabar sanardi. Xoja 
Ahror faqat hokimlar nazdida e’tiborga sazovor bo’lib qolmay, balki o’z asrining mashhur olim va 
adiblari, jumladan Hoja Fazlulloh Abulaysiy, Sa’diddin Qoshg’ariy, Said Qosim Anvor, Abdurahmon 
Jomiy, Alisher Navoiy va boshqalar ham uni «ka’bai maqsud» (A. Jomiy iborasi), «murshidi ofoq» (A. 
Navoiy iborasi) deb e’tirof etganlar, unga bag’ishlab dostonlar va asarlar bitganlar, uning nomini 
hurmatla eslaganlar. 
Ammo shuni uqtirish lozimki, Xoja Ahror hayotligida unga boshqacha munosabatda bo’lib, uni 
obro’sizlantirish uchun intilganlar ham bo’lganlar, uning to’g’risida har xil rivoyatlar (albatta, 
yomonlovchi) to’qiganlar va tarqatganlar. Bu hol shayxulislom Xoja Mavlono va Xoja Ahror o’rtasidagi 
munosabatlarda yaqqol ko’zga tashlanadi. Ammo bu fitna amalga oshmay, fitnachilar o’zlari, 
jumladan Xoja Mavlono sharmanda bo’lib, umri oxirida qilmishlaridan pushaymon bo’lib, Xoja 
Ahrordan uzrlar so’ragan. Bu voqeaga bag’ishlangan hikoyat Xoja Ahrorning o’zi tomonidan hamda 
uning guvohi bo’lgan shaxslar tomonidan aytilib, shogirdi Muhammad Qozi tomonidan quyidagicha 
yozib qoldirilgan (Mazkur voqeaning mazmuni akaDemik V.V. Bartoldning «Ulug’bek va uning davri» 

---

Buyuk ma’naviy murshid