Microsoft Word buyuk manaviy murshid ziyouz com doc

1. «FIQROT UL-ORIFIN»
(oriflar so’zlaridan parchalar) yoki ayrim nusxalarda «Voridot» (fikrda 
tug’iluvchi yoki ko’ngildan o’tuvchi narsalar, o’ylar) deb atalib, tasavvuf ahli, jumladan, Xoja Ahrorning 
turli masalalarga doir fikrlarini qamrab olgan, tojik tilidan bitilgan nasriy asar. Bu asardagi 
mulohazalardan Xoja Ahror haqida manoqib va maqomot yozgan mualliflar foydalanganlar. Bu 

---

Buyuk ma’naviy murshid 
www.ziyouz.com
кутубхонаси
47
asarning qo’lyozma va bosma nusxalari bor. Jumladan, u 1328 h. – 1910 m. yilda Toshkanddagi 
bosmaxonada nashr etilgan. Yuqorida keltirilganidek, Xoja Ahror Shohruxiyada tuzilgan sulh 
shartnomasi marosimi oldidan Muhammad Qoziga murojaat qilib, «bizning risolamizni olib kelib 
Sulton Mahmudxonga o’qib bersangiz», deganda shu risolani nazarda tutgan ko’rinadi. 
2. «VOLIDIYA»
(otaga bag’ishlangan) yoki «MUXTASAR». Bu risola Xoja Ahrorning volidi – otasi 
Xoja Mahmud xohishi bilan yozilganligi va muxtasar – ixcham bo’lganligi sababli yuqoridagi nomlar 
bilan atalgan. Asarda axloq-odob, insonning o’zini tanishi, faqru fano masalalaridan so’z yuritilib ko’p 
kishilar uni o’qiganlar. Jumladan, Alisher Navoiyning «Xamsat ul-mutahayyirin»ida yozishicha, u 
Abdurahmon Jomiy huzurida ko’pgina boshqa kitoblar qatori bu risolani ham o’qiganini ta’kidlaydi: 
«Yana hazrati Xoja Ubaydulloh…ning otalari ishorati bila bitilgan risolalaridur, ham faqr ham fano 
tariqidakim, oz o’g’ulga bu davlat muyassar bo’lub erkinkim, ota amri bila bu nav’ shoyista xizmat 
qilmish bo’lg’ay» (Alisher Navoiy. Asarlar. 15 tomlik, 14-tom, 61-bet). 
Shundan so’ng bu risolaga murojaat qilganlardan biri Zahiriddin Muhammad Boburdir. Bu risola 
ma’qul bo’lgani tufayli Bobur 1528 yilda bu nasriy asarni o’zbek tiliga o’girib, 243 baytlik manzumaga 
aylantirdi (manzuma haqida keyinchalik Kengroq to’xtalamiz). Bu risola va manzuma to’g’risida 
afg’onistonlik olima Shafiqa Yorqin shunday yozadi: «Temuriylar va O’rta Osiyo sufiylarining pir va 
murshidi Xoja Ahrorning «Volidiya» nomli nasriy risolasini Bobur She’riy tarzda o’zbek tiliga o’girdi. Bu 
risolaning mavzui inson zohiri va botinini pokiza qilmoqdan iborat bo’lib, Abul Fazl Allomiy uni 
«ma’rifat Dengizining durdonasi» deb biladi».