Microsoft Word 1 маъруза №6 экзоген нураш



Download 446,15 Kb.
Pdf ko'rish
bet4/8
Sana24.06.2022
Hajmi446,15 Kb.
#698863
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
1 ma`ruza №6 EKZOGEN JARAYONLAR NURASH VA RELYEF, YONBAG`IRLAR

Nurash 3 xil bo`ladi: 
1. Fizik nurash. 
2. Kimyoviy nurash. 
3. Biologik nurash. 
Fizik nurash
ning asosiy sababi tog` jinslari haroratining o`zgarib turishidir. 
Tog` jinslari bir qizib, bir sovishi natijasida darz ketadi, yoriladi, parchalanib
katta-kichik siniq jinslar, xarsangtosh, g`o’latoshlarga ajraladi va maydalanib 
ketadi. Tog` va vodiy yonbag`irlaridagi bunday siniq jinslar uyumi 
qurum 
deb 
ataladi. Ba’zan qurumlar daryo o`zanini yoppasiga qoplab oladi, u fanda 
toshloq 
daryo
deb nomlanadi. Kun bilan tun harorati keskin farq qiladigan joylarda, ya’ni 
cho`llarda va baland tog`larda eng kuchli bo`ladi. Kechasi qattiq sovigan jins 
kunduzi isib, ustki qism go`yo to`ladi, ya’ni deskvamatsiya hodisasi ro`y beradi, 
kechasi yana soviganda esa yorilib-yorilib ketadi. Bunga yoriqlarda muzlab qolgan 
suv ham ta’sir ko`rsatadi. Turli minerallardan tarkib topgan jinslar, ayniqsa rangi 
turlicha bo`lgan minerallardan tarkib topgan jinslar maydalanib ketadi, chunki har 
xil minerallar issiqda turlicha kengayadi va turlicha torayadi. O`rtacha geografik 
kengliklarda jinslar odatda suvni shimib olgan bo`ladi, sovuq tushganda, bu suv 
muzlab hajmi kengayadi va jins zarralarini joyidan suradi, kun iligandan keyin esa 
jins yemirila boshlaydi. Yumshoq mergel, qumtosh ayniqsa tez maydalanadi. Qor 
suvlarining kunduzi tosh yoriqlariga kirib, kechasi muzlab qolishi natijasida 
nurashi 
nival nurash
deb ataladi. 
Kimyoviy nurash 
asosan gumid o`lkalarga xos bo`lib, tog` jinslarining suv, 
havo ta’sirida ular tarkibining o`zgarishi va parchalanishi. Kimyoviy nurashda suv, 
jinslardagi erigan moddalar va havodagi kislorod asosiy ishtirokchilar hisoblanadi. 
Kimyoviy nurash jinslar tarkibidagi elementlarning o`zaro kimyoviy ta’siri 
natijasida vujudga keladi. Quyosh nurlari jinslarni qattiq qizitsa, jinslarda ba’zi bir 
kimyoviy o`zgarishlar ro`y beradi. Masalan: Amazonka daryosi toshganda 
qoladigan ko`k loyqa oradan bir oy o`tgandan keyin qizil tusga kiradi, chunki bu 
loyqada temir sulfiddan (FeS) uch valentli temirning suvsiz oksidi hosil bo`ladi. 
Cho`llardagi turli jinslarda, ayniqsa qumtoshlarda. "sahro quyug`i" (himoya 
po’stlog’i) vujudga keladi. Himoya po’stlog’i uch valentli temirning suvli oksidi
uch valentli temirning suvsiz oksidi va fosfat kislotasidan iborat. Suv hamda 
havoning kimyoviy ta’siri tog` jinslarning nurashida birinchi o`rinda turadi. 

Download 446,15 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish