Mehnat bozori statistikasi

 
6.3. Yalpi ichki mahsulot statistikasi 
 
Reja: 
 
1. Makroiqtisodiy koʼrsatkichlarni hisoblashning umumnazariy asoslari

---

2. Iqtisodiy faoliyatlarning umumiy makroiqtisodiy natijasini aniqlashning ikki modeli, ularning 
mohiyati va farqi 
3. Milliy iqtisodiyotni amal qilishining yappi va pirovard natijalarini taʼriflovchi koʼrsatkichlar 
4. Yalpi ichki mahsulot xajmini aniqlashda qoʼllaniladigan baholar tizimi 
5. Yalpi ichki mahsulot xajmini aniqlash usullari 
6. Yalpi ichki mahsulot xajmini oʼzgarmas baholarda hisoblash usullari 
 
Tayanch iboralar:
Yalpi ichki mahsulot hajmini hisoblash usullari, asosiy kapitalni yalpi 
jamgʼarish, tovar va xizmatlarning sof eksporti, nominal va real yalpi ichki mahsulot. 
 
1. Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarni hisoblashning umumnazariy asoslari
Mahsulot ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish uchun quyidagi omillar bo‘lishi shart: ishchi 
kuchi, kapital, er va tadbirkorlik. Ishchi kuchi ishlab chiqarish jarayonining eng asosiy omili 
bo‘lib, uning mehnat sarfi natijasida tovarlar yaratiladi va xizmatlar ko‘rsatiladi. Mehnat sarfi 
uchun ishchi kuchi ish xaqi oladi va bu uning daromadi xisoblanadi. 
Ishlab chiqarish va uy xo‘jaligi kapital bilan ta’minlansa, tovar va xizmatlar xajmi ortadi, 
milliy iqtisodiyot rivojlanadi. Ishlab chiqarishni eng ilg‘or texnologiya bilan qurollantirish, 
maxsulotning raqobat qobiliyatini oshiradi, yaxshi reklama qilish, xom ashyo olish va boshqa ko‘p 
masalalar kapitalga bog‘liq. Kapital egalari sarflagan kapitallaridan belgilangan foizda daromad 
oladilar. 
Ishlab chiqarish korxonalari ham, uy xo‘jaliklariga xizmat ko‘rsatish soxalari ham ma’lum 
joyda, ya’ni erda joylashgan. Kapital egalari sarflagan kapitallaridan belgilangan foizda daromad 
oladilar. 
Tadbirkorlar ishchi kuchi, kapital va erdan foydalanib, bozorda talabga mos hajmdagi, 
sifatdagi mahsulotlarni ishlab chiqaradilar. Agar tadbirkorlar bozor kon’yunkturasiga mos 
tovarlarni ishlab chiqarsa, uni sotib daromad yoki foyda oladilar. 
Mahsulotlarni qiymat (pul) usulida hisoblashh usuli, ularni korxona va butun xalq xo‘jaligi 
bo‘yicha qo‘shib hisoblash va yig‘indisini aniqlash imkonini beradi. Bunda mahsulot sifati ham 
e’tiborga olinadi, chunki yuqori navli mahsulotlar past navli mahsulotlarga nisbatan yuqori baholarda 
baholanadi. Bu usulda ko‘rsatilgan xizmatlar ham aynan shu usulda hisobga olinadi.