Maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti oʻzbek tilshunosligi kafedrasi

Miqdor son LMTsi- Miqdor son predmetni sanash, donalash, taqsimlab yoki taxminlab ko’rsatish uchun ishlatiladi. Uning quyidagi LMGlari ajratiladi: «sanoq son» LMG, «dona son» LMG, «chama son» LMG, «jamlovchi son» LMG, «taqsim son» LMG.
Sanoq son LMG- Sanoq son predmetni sanash, donalab ko’rsatish uchun ishlatiladi: Xatni o’qiyotganimda, kampir ikki qo’lini tizzasiga tirab, jimgina quloq solib o’tirdi. (S.Ahm.)- Uch do’styarim tunga qadar suhbatlashib o’tirishdi.(Yo.Shuk.). Sanoq son morfologik ko’rsatkichga ega emas. Sanoq son ot bilan sintaktik munosabatga kirishganda mustaqil va nomustaqil sintaktik mavqeda bo’la oladi. Mustaqil mavqeda aniqlanmishdan ayricha so’roqqa javob bo’lib, alohida bo’lak maqomiga ega bo’ladi: Besh (aniql.) .kisfti (ega) so’zladi (kesim). Nomustaqil mavqeda tarkibiy qism sifatida yuzaga chiqadi: Besh kishi (ega) kelishdi (kesim).
Dona son LMG- Dona son [-ta] qo’shimchasi va [dona], [nafar], [bosh] kabi hisob so’zi bilan hosil qilinadi. [-ta] qo’shimchali dona son predmetning miqdorini donalab ko’rsatish uchun ishlatiladi: Bitta bargni uzib Zokir otaga uzatdi. (A.Qah.). Bu affiks har qanday son o’zagiga qo’shilib kela oladi: (to’qqizta), (o’n to’rtta), (uch yuzta), (yetti yuzta). Undan keyin ko’plik shakli qo’shilmaydi.
Butun son- narsa-miqdori yoki sanog’ini uning butun holatida ifodalaydi: [bir], [yuz], [ikki ming].
Kasr son- butunning bo’Iagini, ulushini ifodalaydi: (ikkidan bir), (chorak), (yarim).
Aloqa-munosabat kategoriyalarning son turkumida voqelanishi- Son cheklanmagan muchalanuvchanlikka (gap bo’lagi vazifasida kelishga) ega, ya'ni u istalgan gap bo’lagi vazifasida kela oladi.
Egalik kategoriyasi- Son turkumi EK UGMsini «keyingi sonni oldingi so’zga bog’Iash va mansublik, xoslik ma'nosini ifodalash» tarzida xususiylashtiradi. Matn va birikuvchi so’zning semantikasiga bog’liq ravishda turli-tuman grammatik gaa'po ifodalanishi mumkin.