Maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti oʻzbek tilshunosligi kafedrasi

Tarixiy va sinxron denyatsiya- Hozirgi derivatsiyada yasama so’z bilan derivatsion (so’z yasash) qolip orasida aloqa mavjud bo’lib, qolipning shakliy va mazmuniy tomoni hosila so’zda o’z izini qoldirgan bo’ladi.
So’z yasash (derivatsion) qolipi haqida- Har qanday yasama so’z so’z yasash qolipi asosida hosil qilinadi. Hosila lisoniylashib, o’z qolipidan uzilib ketsa ham, unda bilinar-bilinmas qolip bilan (agar qolip yashovchan bo’lsa) bog’lanish baribir saqlanib qoladi.
Ot - borliq yoki uning parchasini predmet sifatida atovchi, kim? nima? qayer? so’roqlariga javob bo’lib, mavjudot, narsa, joy, voqea, jarayonni atovchi leksik birlik.
Atoqli ot - Bir xil predmet yoki hodisaning birini ajratib ko’rsatishga xizmat qiladigan ikkilamchi nom. Masalan: bola bir turdagi predmet (shaxs) ning umumiy va birlamchi nomi. Sherzod ana shu bir xil predmet (shaxs) dan birini ajratib ko’rsatish uchun xizmat qiladigan va bola atamasidan keyin qo’yilgan ikkilamchi nom
Turdosh ot - Bir jinsdagi predmetlarning umumiy nomini bildiruvchi ot. Ular ot turkumiga kirgan so’zlarning asosiy qismini tashkil etadi: tog’,
Muayyan ot - Sezgi a’zolari bilan sezish mumkin bo’lgan predmetni atovchi ot. Masalan: daftar, odam, kumush qishloq, bozor.
Mavhum ot Turli narsalarda mavjud bo’lgan bir xil yoki o’xshash sifatni bir alohidalik tarzida ifoda etadi. Ular ko’plik son shaklida kelmaydi. Masalan: sevgi, ishq, do’stlik.
Son- Mustaqil ma’noli tobe so’zlardan iborat bo’lib, predmetning miqdorini va tartibini ko’rsatadi, Qancha ? necha? nechanchi? kabi so’roqlarga javob bo’ladi. Son otga bog’lanib, uning sanog’ini, miqdorini, miqdorga bog’liq tartibini, darajasini va otga bog’lanmagan holda mavhum miqdor tushunchasining nomini bildiradi.
Tartib son LMGsi- Tartib son predmetning aniq tartibini, ketma-ketlikdagi o’rnini bildirish, shuningdek, boshqasidan farqini ko’rsatish uchun ishlatiladi. Tartib son sanoq songa [-(i)ncki] affiksining qo’shilishidan hosil bo’ladi.