Мавзу: таълим сифатини назорат қилиш ва баҳолаш режа: Таълим

Экстенсив миқдор — бу объектлар ва уларнинг қисмлари, хусусиятлари, 
алоқаларининг формал ўзаро муносабатларини ифодаловчи ташқи миқдор. 
ТМ учун улар маълум предмет бўйича улгурувчи ўқувчилар ўзлаштириш 
сони, ўқувчилар томонидан қолдирилган машғулотлар сони, педагоглар 
томонидан ўтказилган тадбирлар сони ва бошқалар бўлиши мумкин. 
Интенсив миқдор сифатнинг ички миқдори ифодаси, объект 
хусусиятларининг ривожланганлиги, жадаллиги тавсифидир. Масалан, 
ўқувчилар томонидан билимнинг эгалланиши даражаси, педагогларда 
шаклланган касбий вазифаларни ҳал қилиш усуллари, методлари таркиби. 
Ўлчов – ўрганилаётган объектни миқдорий тавсифлашда вазият ва 
мақсадларга боғлиқ ҳолда турлича ўлчов қўлланилади. 
Фалсафий маънода ўлчов «ушбу миқдор ўзгарадиган, ўзининг муҳим 
хусусиятларини сақтаган ҳолда миқдорий ўзгаришлар ва муҳим бўлмаган 
айрим хусусиятлар туфайли турланадиган зона» (В. Невский, П. 
Худоминский). Сифат ўлчовини сифатга маълум сонни нисбаг берувчи 
ўлчовнинг инъикоси, деб қараш қабул қилинган. 
Сифат ўлчови синоними объектнинг сифат кўрсаткичи ҳисобланади. 
Таълим сифатини бошқаришдаги мураккаблик шундаки, ТМдаги ҳар 
қандай ўлчов ва баҳолаш обьекти турлича хусусиятларни намоён этади. Бир 
хусусиятни ўлчар эканмиз, бошқаларига эътибор бермаймиз. Бундай ҳолда 

---

бошқарув ходимларидан аниқ ўлчовни топиш ҳамда ўлчашнинг мос метод ва 
воситаларидан фойдаланиш маҳорати талаб қилинади. 
Самарадорлик — сифатнинг умумлашган ўлчови. Самара деганда 
фаолиятда қўйилган мақсадга тўла ёки қисман эришиш тушунилади. Таълим 
сифатининг оқилона даражасига эришиш ТМбошқарувидаги асосий 
мақсадлардан бири ҳисобланади. Шу сабабли, сифатни бошқариш баъзан 
самарадорликни бошқариш деб айтилади. 
Кўрсаткичлар — бу ушбу объект сифатини ташкил қилувчи бир ёки бир 
нечта хусусиятларнинг миқдорий тавсифи. 
Объектнинг сифат кўрсаткичларини танлаш муаммоси энг муҳим, 
микдорий хусусиятларни аниқлашдан иборат. ТМда бундай танлашни 
педагогик объект сифатини ўлчаш ва баҳолаш мақсади, унинг ўзига хос 
хусусиятлари, амал қилиш шартлари тақозо этади. 
Функцияларнинг 
тизимлаштирилган 
таҳлили 
кўрсаткичлар 
номенклатурасини аниқлашнинг самарали методи бўлиб хизмат қилади (В. С. 
Безрукова). Ушбу методнинг моҳияти шундаки, даставвал объектни ўз 
вазифаси бўйича қўлланишнинг турли жиҳатларини характерловчи кўплаб 
декомпозицион функциялар аниқланади. Сўнг турли даражадаги кичик 
функциялар иерархиясини белгиловчи кўп даражали функциялар тузишади 
бунёд этди. Бунда ҳар бир функция учун асосий талабларни таърифлаш ҳамда 
нисбатан муҳимларини ажратиб олиш зарур. Бундай ёндашув ТМ объекти 
сифат кўрсаткичлари таркибини аниқлаш учун ҳам татбиқ этилиши мумкин. 
Таълим муассасасида асосий кўрсаткичларни танлашда муҳим талабга риоя 
қилиш керак — объект кўрсаткичларининг таянч қийматлари номенклатураси 
мазкур ТМ учун оқилона бўлиши зарур. 
Таълим сифатининг асосий кўрсаткичларини танлаш умумтаълим ва касб-
ҳунар дастурлари (фанлари) нисбати билан тартибга солинадиган касблар 
рўйхати, ўқув муддатлари, касб-ҳунар дастурларини амалга ошириш 
шартлари, ТМга ўқишга кирувчи болалар ва ўсмирларнинг умумтаълим ҳамда 
меҳнат тайёргарлиги даражаси ва бошқаларга кўп жиҳатдан боғлиқ.