Mavzu: tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi pedagogik fan sifatida

Tabiatshunoslikni o’qitishda o’quvchilarning ongliligi va ijodiy faolligi 
tamoyili. O’q
uvchilarning ongliligi va ijodiy faolligi tamoyili: 1) o’quvchilarning 
o’qishga ongli va ijodiy munosabatda bo’lishlarini; 2) o’rganilayotgan materialni 
tushunib olishlari va tushunganlarini ifodalay olishlarini; 3) o’qishning ijodiy 
xarakterda bo’lishini ; 4) bilimlarni amaliyotda ongli qo’llashni va ularni ishonchga 
aylanishini o’z ichiga oladi. Onglilik tamoyilini amalga oshirishda bosh rol 
o’qituvchiga taalluqlidir, u o’quvchi oldida turgan vazifalarni aniq qilib ifodalashi va 
ularni yaxshi bajarishga qiziqish uyg’otishi kerak. 
O’qitishda onglilikni namoyon bo’lishining oliy shakli o’quvchilarning 
ijodiy faolligidir, u gerbariy, maket, model, mulyaj tayyorlash, o’tkazilgan 
kuzatishlarni tavsiflash va o’qituvchi taklif qilgan mavzu bo’yicha bajarilgan ishlar 
asosida kichik axborot tayyorlash bilan bog’liq bo’ladi. 
O’qitishning ko’rgazmalilik tamoyili. 
Ko’rgazmalilik tamoyilidan 
foydalanishning asosiy vazifasi o’quvchilarning bilish faoliyatlarini faollashtirishdir. 
Bu tamoyil atrof olamni bevosita qabul qilib olish asosidagi o’qitishni nazarda tutadi. 
Ko’rgazmalilik tamoyiliga rioya qilish tabiatni o’rganishning dastlabki bosqichlarida 
juda muhimdir, chunki kichik yoshdagi maktab o’quvchilari ko’rganlarida hosil 
qilgan xususiy taassurotlari asosida to’g’ri tushuncha va xulosalar hosil bo’lishiga 
yordam beruvchi bilimlar olishlari kerak. 
Tabiatshunoslik bo’yicha dasturning organizmlar hayotini tabiiy sharoitlarda 
o’rganishga, tirik tabiat burchagida, maktaboldi maydonchalarida tajribalar, 
kuzatishlar o’tkazishga imkon beruvchi metodlarning qo’llanilishini, ya'ni 
o’quvchilarning bevosita ko’z bilan yoki bevosita ko’rib, atrof olamning jism hamda 
hodisalari bilan, shuningdek, ularning tasvirlar bilan tanishishi deb 
tushuniladigan ko’rgazmali tamoyilidan foydalanishni nazarda tutishi tasodifiy 
emas. 
Tabiatshunoslikni o’qitishdagi Ko’rgazmalilikni mashg’ulotlar jarayonida 
faqat tabiiy jismlar (tirik tabiat burchag idagi, zooparkdagi o’simliklar, 
hayvonlar, gerbariylar, kolleksiyalar), foydalaniladigan yoki tajriba ko’rinishidagi 
hodisalarni eslatuvchi predmetli ko’rgazmalilikka va tabiat jismlari yoki 
hodisalarining surat, jadval, doskadagi rasm, model, mulyaj, diapozitiv, kinofilm, 
xarita, sxema va boshqalardan foydalaniladigan tasviriy ko’rgazmalilikka ajratish 
maqsadga muvofiqdir. 
Predmetli va tasviriy ko’rgazmalilikni amalga oshirish asosida o’qitish, 
ayniqsa, 
bolalar 
tarbiyasining 
ertangi 
bosqichlarida, 
tafakkurning, 
kuzatuvchanlikning faollashishiga yordam beradi, o’rganilayotgan masalalarga 
o’quvchilar qiziqishini oshiradi. Ularni oddiy tadqiqotlar olib borishga o’rgatadi, 

---

bilimlarni faol qabul qilishga yordamlashib, o’zlashtirib olish jarayonini 
osonlashtiradi, bilimlarning mustahkamligini ta'minlaydi. 
So’z bilan qabul qilish, so’z bilan tasavvur etish o’rtasida puxta 
bog’lanishlarning vujudga kelishi o’quvchilarning tabiat jismlari va hodisalari 
to’g’risida o’qituvchi hikoya qilib berganlaming va ular to’g’risida darslikda 
yozilganlarning ahamiyatini tushunib olishlariga imkon beradi.