Mavzu: nayza (granata) uloqtirish mashg’ulotlari

Nayzaning tezlanish yo‘li 
 
Nayzaning asosiy tezlashishi tayanch 
oyoqning erga bosilish bilan boshlanadi va 
nayza qo‘ldan chiqib ketguncha davom 
etadi. Ushbu tezlashish yo‘li imkoni 
boricha uzoqroq saqlanishi kerak. Ammo u 
tanada ortiqcha kuchlanish xosil bo‘lishi 
yoki elkalarning 180 gradusga burilishi 
natijasida uzaymasligi kerak. Bu holatning 
oldi olinmasa, tanadagi kuchning etkazib 
berilishiga putur etadi. 
Natijaga ta’sir etuvchi omillar 
Uloqtirishda nayzaning uzoq masofaga 
borishi, birinchi navbatda snaryadning 
uchib chiqish tezligiga bog‘liq. U esa 
boshqa uloqtirish turlariga qaraganda 
balandroq:: 
Eng yaxshi erkak uloqtiruvchilarda
uchib chiqish tezligi soniyaiga 30 metrni 
tashkil qiladi. Uchib chiqish tezligini bir 
metr soniyaga o‘zgartirish, quyi toifali 
uloqtiruvchilarda 
nayza 
uchish 
masofasining 4 metrga uzayishiga, yuqori 
toifali uloqtiruvchilarda esa xattoki 6 
metrga uzayishiga olib keladi. Ikkinchi eng 
muxim omil bu uchib chiqish burchagidir. 
Eng optimal burchak uloqtiruvchilarning 
anatomik tuzilishi, nayza uloqtirishning 
o‘ziga xos jixatlaridan kelib chiqib, qiyalab 
uloqtirish (44 gradus)da mexanik optimum 
uchib chiqish tezligining kamayishiga olib 
keladi. Aksincha nisbatan tekkis amalga 
oshirilgan uloqtirishda, uchib 
chiqish 
tezligi juda baland bo‘ladi. Ko‘plab 
izlanishlar natijasi shuni ko‘rsatdiki, nayza 
uloqtirish uchun optimal uchib chiqish 
burchagi 34 dan 38 gradusgni tashkil 
qiladi. Bu esa o‘z navbatida 20 m/s. uchib 
chiqish tezligida masofaning 0,5 m.ga 
uzayishiga, 30 m/s. uchib chiqish tezligida 
esa 1,25 m. uzayishiga olib keladi. Bundan 
tashqari nayza nisbatan engil aerodinamik 
snaryad bo‘lganligi sababli, uchib chiqish 
tezligi yana boshqa turli omillarga ham 
bog‘liq bo‘lishi mumkin. 
Uloqtirishda nayzani ushlash burchagi va Qattiq shamol esayotganida qoida bor: agar 

---

qiya burchak, uchib chiqish burchagidan 
imkon qadar farqlanmasligi kerak. Nayza 
uchayotganda esa quyidagi omillar ham 
ta’sir etishi mumkin: 
• SHamolning kuchi va yo‘nalishi 
• turg‘un tashqi ta’sirlar (gravitatsiya va 
atmosferadagi o‘zgarishlar) 
qarshi shamol esayotgan bo‘lsa, atlet 
nayzani 
tekkisroq 
ushlaydi, 
orqadan 
kelayotgan shamolda esa, qiyaroq ushlashi 
kerak.