Мавзу: Илк ўзбек алифбосининг вужудга келиши

1938-yilning 9-dekabrida lotin grafikasi asosidagi o‘zbek alifbosi va imlosining yuqoridagi ishchi guruh tomonidan tayyorlangan yangi loyihasi muhokama uchun matbuotda e’lon qilinadi. Loyihada alifbo sirasiga quyidagi o‘zgarishlar kiritilganligini ko‘ramiz: a) "ә " harfi alifbodan chiqariladi, uning vazifasi "a" harfiga yuklanadi; b) kuchsiz lablangan " ɔ " unlisi uchun alifboga usti chiziqli " ā " harfi kiritiladi; v) alifbodagi harflar tartibi qisman o‘zgartiriladi. Alifbo 30 harftartibida beriladi:
a,b, v, g, d, e, z, ƶ, i,j,k, l, m, n, ā, o, p, r, s, t, u, f, x, c, ş, ҫ, q, ƣ,h, ŋ , ’ (apostrof).
1938-yilning 12-dekabrida yuqoridagi loyiha A.S.Pushkin nomli Til-adabiyot va tarix instituti ilmiy kengashida muhokama qilinadi, ammo muhokama paytida yozuvni rus grafikasiga ko‘chirish
kerakligi haqida ham takliflar bo‘ladi, bunga mamlakatda rus
grafikasiga o‘tish jarayoni ommaviy tus olganligi asos qilib ko‘rsatiladi.
1936– 1938-yillar orasida 30ga yaqin xalqning yozuvi rus grafikasi tizimiga ko‘chirildi. Til-adabiyot va tarix instituti ilmiy kengashi shu omilni hisobga olib, rus grafikasiga o‘tish bo‘yicha takliflar tayyorlashni Olim Usmonovga topshiradi.
1939-yil rus grafikasi asosidagi o‘zbek yozuvini shakllantirish yili bo‘ldi. Shu yilningboshidabu alifboni tuzish vazifasi A.S.Pushkin nomli Til-adabiyot va tarix institutining lingvistika sektori rejasiga kiritiladi, uni bajarish F.Kamol, O.Nosirova va Z.Ma’rufovlarga yuklatildi.
1939-yilning 25–27-mart kunlari shu institutda alifbo va orfografiya masalalariga bag‘ishlangan respublika ilmiy sessiyasi bo‘lib o‘tadi, bu sessiyada garchi lotin grafikasidagi o‘zbek orfografiyasining 1938-yil dekabr oyida e’lon qilingan yangi loyihasi va uning muhokamasi yakunlari ko‘rilgan bo‘lsa-da, unda rus grafikasi asosidagi yangi alifboga o‘tish vaqtikelganligita’kidlanadi.
1939-yilning 13-oktabrida Toshkentda poytaxt ziyolilarining shahar partiya komiteti tomonidan uyushtirilgan yig‘ilishi bo‘ladi. Unda rus grafikasi asosidagi yangi o‘zbek alifbosiga ko‘chish masalasi ko‘riladi.