Rubilniklar va pereklyuchatellarni vazifasi va konstruktsiyasi.
Avtomatik havo o’ chirgichlarini vazifasi va konstruktsiyasi.
Kontaktorlar va magnitli ishga tushirgichlarni vazifasi va konstruktsiyasi.
Saqlagichlarni vazifasi va konstruktsiyasi.
MAVZU: Kuch transformatorlarining turlari va ularni ishga
tushirish. Reja:
Umumiy ma'lumotlar
Kuch Transformatorlari va avtoTransformatorlarining nominal ish holati
Transformatorlar. Transformatorlar vazifasi bo‘yicha oshiruvchi va pasaytiruvchi, chulg‘amlarining soni bo‘yicha ikki chulg‘amli, uch chulg‘amli va parchalangan chulg‘amli transformatorlarga bo‘linadi. Ikki chulg‘amli transformatorlar ikkita — yuqori kuch- lanish YK va past kuchlanish PK; uch chulg‘amli transforma- torlar uchta — yuqori kuchlanish YK, o‘rta kuchlanish O‘K va past kuchlanish PK chulg‘amlariga egadir. Bitta magnit o‘tkaz- gichga joylashtiriluvchi faza chulg‘amlarining soni bo‘yicha bir fa- zali va uch fazali transformatorlarga bo‘linadi. Uchta bir fazali transformatorlardan bitta uch fazali guruh tuziladi.
Parchalangan chulg‘amli transformatorlar. Parchalangan chul- g‘amli transformator deyilganda chulg‘amlaridan bittasi normal holatda o‘zaro elektrik bog‘lanmagan va alohida chiqishlarga ega bo‘lgan ikkita (va undan ortiq) qismlardan tashkil topgan transformator tushuniladi. Bu qismlarning har biridan bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan holda foydalanish imkonini beradi. Zarurat bo‘lganda chulg‘amning alohida qismlari, agar ularning nominal kuchlanishlari bir xil bo‘lsa, elektrik ulanishi va parallel ishlatilishi mumkin. lhuningdek, chulg‘amning har bir qismi ikkinchisi uzilgan holatda ham ishlatilishi mumkin. Parchalangan chulg‘am barcha qismlarining quvvatlari yig‘indisi transformatorning nomi- nal quvvatiga teng bo‘ladi.
Parchalangan chulg‘amli transformatorlar bir fazali va uch fazali bo‘lishi mumkin (7.l-rasm). Odatdagi ikki chulg‘amli trans- formatordan farqli holda chulg‘ami ikkitaga parchalangan (PKl; PK ) transformatorda YK chulg‘ami ikkita parallel shoxobchalarga
ega bo‘ladi. Bir fazali transformatorda YK va PK chulg‘amlarining
shoxobchalari magnit o‘tkazgichning har xil sterjenlarida joy- lashtiriladi. Uch chulg‘amli transformatorda har bir faza PK par- chalangan chulg‘amlarining shoxobchalari har xil sterjenlarda emas, balki bitta sterjenda o‘q yo‘nalishida surilgan holda joy- lashtiriladi. Transformatorning ishlatish xossalari va almashtirish sxemasining parametrlari chulg‘am shoxobchalarining o‘zaro joylashuviga bog‘liqdir.
A totransformatorlar. Avtotransformatorning transformator- dan asosiy farqi uning ikkita chulg‘amining o‘zaro elektrik bog‘lan- ganligidan iborat bo‘lib, bu quvvatni faqat elektr magnit yo‘l bilan emas, balki elektr yo‘l bilan ham uzatish imkonini beradi. Odatda, ko‘p chulg‘amli avtotransformatorda YK va O‘K chul- g‘amlari elektrik bog‘langan bo‘lib, PK chulg‘ami (uchlamchi chulg‘am) magnit bog‘lanishga ega (7.2-rasm).
Avtotransformator YK va O‘K chulg‘amlarining uchta fazasi yulduzcha ko‘rinishida ulanadi va umumiy neytral yerga tutashti- riladi, PK chulg‘ami esa har
doim uchburchak ko‘rinishida ulanadi.
Avtotransformator har bir fazasining YK chulg‘ami OA ikkita qismdan —
umumiy chul- g‘am yoki
O‘K chulg‘ami OA va ketma-ket chulg‘am A A dan iboratdir. Chulg‘amlar o‘rtasida
elektrik bog‘lanishning mav- judligi munosabati bilan avto- transformatorlarda tokning taq- simlanishi transformatorlarda- giga nisbatan farq qiladi.
Kuch Transformatorlari va avtoTransformatorlarining nominal ish holati
Transformatorlarning nominal ish holati bo‘lib, ularni ishlab chiqaruvchi zavod tomonidan belgilangan holat hisoblanadi. Bu holat transformatorning zavod shitida ko‘rsatilgan parametrlar bilan xarakterlanadi. Tok va kuchlanishning nominal qiymatla- rida transformatorlar, agar sovitish muhitining shartlari nominal bo‘lsa, cheklanmagan uzoq muddat ishlay oladi. 1ovitish muhi- tining nominal shartlariga, birinchi navbatda, uning harorati ki- radi. 1ovitish muhiti haroratining quyidagi chegaraviy qiymatlari belgilangan: havo uchun — yillik o‘rtacha harorat 5 °C dan osh- magan taqdirda 40 °C dan kichik va —45 °C dan katta, sovitgichga kirish joyidagi suv uchun —25 °C dan kichik.
Transformatorning nominal yuklanishi. Ikki chulg‘amli trans- formatorning nominal quvvati deb uning ikkilamchi chulg‘ami- ning qisqichlaridagi quvvatga aytiladi. Uch chulg‘amli transformatorlarda har xil kuchlanish chulg‘amlari bir xil yoki har xil quvvatga mo‘ljallanadi. 1hu sababli uch chulg‘amli trans- formatorning nominal quvvati deyilganda quvvatning uchta YK, O‘K va PK chulg‘amlari uchun qiymatlarining eng kattasi tu- shuniladi. YK, O‘K va PK chulg‘amlarining nominal
(liniya) toki | mos chulg‘amning nominal quvvati va
uning nominal kuchla- nishi bilan aniqlanadi:
S
Il = n/Su . Bu yerda, S — YK, O‘K yoki PK chulg‘amining quvvati, VA;
U — chulg‘amning nominal liniya (fazalararo) kuchlanishi, V. Fazatoki chulg‘amlar yulduzcha ko‘rinishidaulanganda 1=1^ ^ uchburchak ko‘rinishida ulanganda esa formulala I f = I J r
bo‘yicha aniqlanadi.
Nominal holatda uch chulg‘amli transformatorlar chulg‘amlar orqali, agar ulardagi toklar belgilangan faza toklaridan oshib ketmasa, har qanday yuklamani o‘tkaza oladi.
A totransformatorning nominal yuklamasi.
Avtotransformator uchun uchta asosiy ish holati xarakterlidir. Bular transformator, avtotransformator va aralash transformator-avtotransformator ish holatlaridir.
