|
Sigirlar mahsuldorligini oshirish rezervlarini aniqlash
Faktor
|
Ko‘rsatkich darajasi
|
bi
|
∆y,ts
|
P↑y, ts
|
Hisob yili
|
Kelasi yil rejasi
|
rejada
|
haqiqatda
|
x1
|
33,0
|
36,8
|
38,8
|
0,85
|
+3,23
|
+1,7
|
x2
|
105
|
85
|
100
|
0,06
|
-1,2
|
+0,9
|
x3
|
380
|
360
|
400
|
0,015
|
-0,3
|
+0,6
|
x4
|
80
|
70
|
76
|
0,042
|
-0,42
|
+0,25
|
x5
|
15
|
20
|
13
|
-0,17
|
-0,85
|
+1,19
|
x6
|
10
|
15
|
18
|
0,29
|
+1,45
|
+0,87
|
J a m i
|
—
|
—
|
—
|
—
|
+1,91
|
+5,51
|
8.9-jadvalidagi ma’lumotlar ko‘rsatishicha aniq chora-tadbirlar olib borish hisobiga kelgusi yilda fermer xo‘jaligida sigirlar mahsuldorligini 551 kg, jumladan oziqlantirish darajasini oshirish hisobiga 170 kg, ozuqa sifatini yaxshilash hisobiga 150, qisir sigirlarni qisqartirish hisobiga 119, podani yangilash hisobiga 87 kg oshirish mumkin.
8.5. Chorva mollarini ozuqa bilan ta’minlash va undan foydalanish samaradorligining tahlili
Chorva mollarining bosh soni va ularni oziqlantirish darajasi ozuqa bilan ta’minlanganlik darajasiga bog‘liq. Shu bois, tahlil jarayonida xo‘jalikdagi ozuqa bazasi xolatini va butun podaning ozuqa bilan ta’minlanganligini asosan mollarni og‘ilxonada boqish davrida o‘rganish lozim. Buning uchun ozuqalarning haqiqatdagi miqdorini rejadagi talab bilan taqqoslash lozim. Rejadagi talab haqiqatdagi bosh son va oziqlantirishning rejadagi me’yorlaridan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Rejadagi me’yorlar chorva mollarning yoshi, tirik massasi va mahsuldorligi bo‘yicha turli guruhlariga ozuqa birliklarining umumiy to‘yimliligi, hazm bo‘ladigan protein va mineral moddalarning mavjudligi bo‘yicha qancha miqdorda ozuqa berish zarurligini ko‘rsatadi. Chorva mollarining ozuqa bilan ta’minlanganligini nafaqat ozuqa birligi, balki protein, kaltsiy, fosfor, karatin bo‘yicha ham aniqlash maqsadga muvofiqdir (8.10-jadval).
8.10-jadval
Chorva mollarining ozuqa ta’minoti
Ozuqa turlari
|
Rejaga ko‘ra extiyoj ts o.b.
|
Amalda tayyorlangan ts o.b.
|
Ta’minlanganlik darajasi, %
|
Arpa (un)
|
5560
|
4770
|
85,8
|
Suli (un)
|
2780
|
3440
|
123,7
|
Dukkaklilar (un)
|
5560
|
3040
|
54,6
|
Omuxta yem
|
4060
|
3595
|
88,5
|
Silos
|
12 200
|
17 360
|
142,2
|
Xashaki lavlagi
|
6645
|
7680
|
115,5
|
Sabzi
|
1660
|
1320
|
80,0
|
Senaj
|
10 285
|
5985
|
58,2
|
Pichan
|
10 000
|
7550
|
75,5
|
Somon
|
5150
|
8380
|
164,0
|
Kartoshka
|
—
|
6350
|
—
|
Jami ts o.birl.
|
63 900
|
69 440
|
108,6
|
Xazm bo‘ladigan protein, ts
|
6710
|
5902
|
88,0
|
Kaltsiy, kg
|
44 760
|
41 664
|
93,1
|
Fosfor, kg
|
28 775
|
26 384
|
91,7
|
Karotin, kg
|
28 775
|
27 776
|
96,0
|
1 o. birligiga:
|
|
|
|
hazm bo‘ladigan protein, g
|
105
|
85
|
81,0
|
Kaltsiy, mg
|
70
|
60
|
85,7
|
Fosfor, mg
|
45
|
38
|
84,4
|
karotin, mg
|
45
|
40
|
89,0
|
Ushbu xo‘jalikda chorva mollarining ozuqa bilan ta’minlanganligi umuman yomon emas, biroq kontsetratsiyalangan ozuqalar sabzi, senaj va pichan ancha yetishmaydi. Ozuqa sifati me’yordan past bo‘lganligi bois, chorva mollari hazm bo‘ladigan protein, kaltsiy, fosfor, karatin bilan yetarlicha ta’minlanmagan. Hazm bo‘ladigan protein bilan ta’minlanganlik 81% tashkil qiladi. O‘rtacha me’yor 105 bo‘lganda ozuqa birligiga 85 gr protein to‘g‘ri keladi.
O‘z navbatida 1 ozuqa birligidagi protein va boshqa ozuqa moddalarining o‘rtacha mavjudligi ozuqalarning struktura tuzulmasiga ham bog‘liq. Ozuqa moddalariga boy yem-xashak turlari ulushining ortishi, ularning umumiy miqdorini va ushbu ko‘rsatkichning o‘rtacha darajasi o‘sishiga olib keladi va aksincha.
Ushbu omilning ta’sirini absolyut farqlar usuli bilan hisoblash mumkin (8.11-jadval).
8.11-jadval
Ozuqalar tuzulmasining 1 ozuqa birlikdagi protein va karotinning o‘rtacha darajasiga ta’sirini hisoblash
Ozuqa turlari
|
Ozuqa tuzulmasi, %
|
1 o.b. da mavjud bo‘lgan protein va karatin
|
1 k.b. o‘zgarishlar
|
Reja
|
Haqiqat
|
+,-
|
protein, g
|
karotin, mg
|
protein, g
|
karotin, mg
|
Arpa (un)
|
8,70
|
6,87
|
-1,83
|
98
|
2,6
|
-1,80
|
-0,0467
|
Suli (un)
Dukkaklilar (un)
Omuxta yem
|
4,35 8,70 6,35
|
4,95
4,38
5,18
|
+0,60
-4,32
-1,17
|
79
195
133
|
1,3
1,0
12,5
|
+0,47
-8,42
- 1,56
|
+0,0070
-0,0430
-0,1462
|
Silos
|
19,08
|
25,00
|
+5,92
|
88
|
66,0
|
+5,12
|
+3,9072
|
Xashaki lavlagi
|
10,04
|
11,06
|
+0,66
|
75
|
8,3
|
+0,50
|
+0,0548
|
Sabzi
|
2,60
|
1,90
|
-0,70
|
57
|
385,0
|
-0,40
|
-2,6950
|
Senaj
|
16,10
|
8,62
|
-7,48
|
95
|
84,0
|
-7,10
|
-6,2830
|
Pichan
|
15,66
|
10,88
|
-4,78
|
100
|
54,0
|
-4,77
|
-2,5810
|
Somon
|
8,06
|
12,06
|
+4,00
|
46
|
9,2
|
+ 1,84
|
+0,3680
|
Kartoshka
|
—
|
9,10
|
+9,10
|
33
|
6,6
|
+3,00
|
+0,6006
|
J a m i
|
100
|
100
|
—
|
—
|
—
|
-13,12
|
-7,76
|
Ozuqa tuzilmasining ta’sirida 1 o.b. dagi hazm bo‘ladigan protein - 13,12 g ga va karatin 7,76 mg ga kamaygan, proteinning umumiy massasi - 911 ts ga va karotin - 53,8 ts. ga kamaygan.
Chorva mollarining ozuqa ta’minoti ularni boqish darajasi bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, bu 1 kunda, oy, yilda bir boshga ketadigan ozuqa miqdori birligida ifodalanadi. Shunga ko‘ra o‘rtacha kunlik, o‘rtacha oylik, o‘rtacha yillik boqish darajasi aniqlanadi. Tahlil jarayonida chorvaning har bir turi va har bir guruhi bo‘yicha berilgan ko‘rsatkichlar dinamikasini, ularning darajasi bo‘yicha rejaning bajarilishi o‘rganiladi, xo‘jaliklararo qiyosiy tahlil o‘tkaziladi.
8.12-jadval
Chorva mollarini oziqlantirish rejasining bajarilishi
Fermalar
|
Bir yilda bir bosh sigirga to‘g‘ri keladigan ozuqa sarfi, ts o.b.
|
Bir yilda bir bosh yosh chorva moliga to‘g‘ri keladigan ozuqa sarfi ts o.b.
|
Reja
|
Haqiqat
|
+, -
|
Rejada
|
Haqiqat
|
+,-
|
1
|
34
|
38
|
+4
|
18
|
20
|
+2
|
2
|
33
|
36
|
+3
|
18
|
21
|
+3
|
3
|
32
|
33
|
+1
|
17
|
18
|
+ 1
|
O‘rtacha
|
33
|
36,8
|
+3,8
|
17,8
|
19,5
|
+ 1,7
|
8.12-jadvalda keltirilgan ma’lumotlar ko‘rsatishicha, chorva mollarini oziqlantirish darajasi bo‘yicha reja o‘rtacha xo‘jalik bo‘yicha ham fermalar bo‘yicha ham ortig‘i bilan bajarilgan. Bu chorva mollari mahsuldorligini oshirish omillaridan biri bo‘lib hisoblandi.
Ma’lumki, chorvachilikda mahsulot ishlab chiqarish nafaqat chorvaning ozuqa ta’minotiga, balki ulardan foydalanish samaradorligiga ham bog‘liq bo‘lib, quyidagi ko‘rsatkichlar bilan ifodalanadi:
1 ts o.b. hisobiga olingan mahsulot miqdorida;
mahsulot birligini ishlab chiqarishga sarflangan ozuqa mikdori.
Ozuqalar sifati, oziqlantirish darajasi past va ratsioni nomuvofiq bo‘lganida mahsulot birligiga to‘g‘ri keladigan ozuqa sarfi me’yorga nisbatan oshib ketishiga yo‘l qo‘yilib, buning natijasida qishloq xo‘jalik korxonalari yetarli darajadagi mahsulotni olaolmaydilar.
Tahlil jarayonida o‘rtacha xo‘jalik va har bir ferma bo‘yicha ozuqalardan foydalanish samaradorligi bo‘yicha rejaning bajarilishi va dinamikasini o‘rganish lozim (8.13-jadval).
8.13-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
