Mavzu №15: lingvistik tadqiq metodlari tasnifi. Reja Metod tushunchasining sharhi

.

MAVZU №15: LINGVISTIK TADQIQ METODLARI TASNIFI.

 

Reja

Metod tushunchasining sharhi.

Lingvistik metodlar haqida umumiy ma’lumot.

Xulosa.

Tayansh so’zl a r

Metod, davr ehtiyojlari, sinxronik tahlil, diaxronik tahlil, tadqiq manbayining serqirraligi, biri-biriga zid bo'lgan hukmlaming bir-birini to'ldirishi, dialektik inkor, hukmning muayyanligi, oruf va johil, taleranlik.

 

1. Metod tushunchasining sharhi.

 

Metod deganda tadqiq manbayining b i r o r qirrasini o'rganishga xoslangan usu1, yo'1 tushuniladi, xolos. Tadqiqotchining maqsadi ( fahmiy yoki idrokiy bilim hosil qilishi), tadqiq manbayiga dialektik yoki nominalistik yondashishi, materialistik yoki idealistik dunyoqarashi kabi, asosan, subyektiv (tadqiqotchining bevosita o'ziga aloqador) omillar bilan bog'liq bo'lgan metodologiyadan farqli ravishda metodlar obyektiv (haqqoniy, tadqiqotchining o'zi bilangina aloqador bo'lmagan) tabiatlidir va juda ko'p hollarda tadqiqotchining metodologik tamoyillariga nisbatan befarqdir. Fikrni bitta yorqin misol bilan oydinlatamiz:

.

• Faraz qilamizki, ko'z oldimizda turgan (bevosita kuzatishda berilgan) bir xarsang tosh yoki qoyani o'rganmoqchimiz - bizni bu toshning butun tarkibidagi o'rni, tarixiy taraqqiyoti, abadiy yoki muvaqqatligi, atrofidagi narsa-hodisaiar bilan aloqadorliklarini emas, balki toshning tabiiy xususiyatlarini bilish qiziqtiradi. Boshqacha qilib aytganda, bizni shu xarsang tosh haqida fahmiy bilimlar qiziqtiradi. Bu xarsang tosh serqirra bir narsadir. Unga vazn, ko'lam, shakl, tarkib, holat kabi o'nlab belgi-xususiyat xos bo'lib, ulardan har biri o'ziga xos vosita yordamida aniqlanishi va tavsiflanishi mumkin.
• Masalan, vaznni o'lchash va belgilash vositalari ( tarozu, tortish kuchi, bosim v.h.) yordamida ko'lamni aniqlash va tavsiflash mumkin emas - vazn va ko'lam bir-biriga o'xshash bo’lmagan alohida mezon va usullar bilan o'lchanadi. Mana shu mezon va usullar xarsang toshning turli qirralarini o'rganish metodlaridir.
• Masalan, vaznni belgilashning eng oddiy usuli - tarozu va toshlar, o'ichov birliklari hozirgi kunda jamiyatimizda obyektiv tabiatga ega va hamma, dunyoqrashidan qat'iy nazar, ulardan bemalol foydalanadi. Tadqiq metodlari ham shunday - ulardan bir- biriga zid duhyoqarashlarda turgan, turli maqsadlarni ko'zlagan tadqiqotchilar amaliyotda bir xil foydalanishi mumkin.