Mavzu №15: lingvistik tadqiq metodlari tasnifi. Reja Metod tushunchasining sharhi

.

• Til o'ta serqirra ijtimoiy-ruhiy-fiziologik hodisadir. Uning minglab qirralari, rang-barang ijtimoiv, tabiiy (biologik, fizik, genetik v.b.), ruhiy hodisalar bilan juda murakkab aloqa-munosabatlari bor. Tilning o'zi ham behad murakkab butunlik bo'lib, uning lisoniy va nutqiy tomonlari, ularning har birining fonetika, leksika, morfologiya, sintaksis, so'z yasalishi, stilistik qo'llanilish kabi tarkibiy qismlari bor. Tilshunoslikda ikki tushuncha:
• tilshunoslik bo'limlari (sohalari);
• tilshunoslik yo'nalishlari (maktablari, oqimlari)ning farqlanishi bilan bevosita bogliqdir.
•  
• Tilshunoslik bo'limlari (sohalari, qismlari - ruscha - razdelы, otrasli doznaniya) deganda tilning qurilish (struktur) birliklari va ularning o'zaro munosabatlarini o'rganuvchi, tilshunoslik tarkibiga kiruvchi
• fonetika (fonologiya),
• morfologiya (morfemika),
• leksikologiya (semasiologiya, leksikografiya),
• frazeologiya (paremiologiya),
• sintaksis,
• so'z yasalishi (derivatsiya),
• stilistika (uslubiyat, uslubshunoslik, lingvopoetika)
• kabi nisbatan mustaqil sohalar tushuniladi va ular bitta murakkab fanga - tilshunoslik (lingvistika) faniga birikadi. Tilshunoslik bo'limlari til sathlari - yaruslari bilan uzviy bog'liqdir.
•  
• Tilshunoslik yo'nalishlari (oqimlari, maktablari, turlari - ruscha: ravleniya, shkolы, vidы yazыkoznaniya ) deganda insoniy tilning ayrim qirralarini chuqurroq tadqiq qilishga (o'rganish va tavsiflashga) ixtisoslashgan, o`ziga xos tadqiq metodlariga ega bo'lgan tilshunoslik turlari tushuniladi. Esdan chiqarmaslik lozimki, tilshunoslik yo'nalishlari hamisha ma'lum bir tadqiq metodlari bilan bog'liqdir. Tadqiq metodi tilshunoslikning ma'lum bir yo'nalishini birlashtiruvchi eng asosiy omildir. Shu asosda tilshunoslik yo'nalishlari shu yo`nalishda yetakchi bo'lgan metod nomi bilan tarixiy tilshunoslik, qiyosiy tilshunoslik, tipologik tilshunoslik v.h. deb yuritiladi.