Mavzu-1: Kirish. Materiallarga ishlov berish uskuna va jihozlari faninig maqsadi va vazifalari. Reja

4. a) Volframsiz qattiq qotishmalar. Volframsiz qattiq qotishmalar karbidli va titan karbonitridlarining nikel molibdenli aralashmasidan tashkil topgan. quyidagi qotishmalar titan karbidi (26-79%) asosida TNM-20, TNM-25, TNM-30, KTNM-30A, KTNM-30B, yuqori qattiqlik (HRA 87,5-91) va zichlikka (5,5-5,9 gg’sm³) ega.
Karbidxromli qattiq qotishmalar KXN-10, KXN-15,.KXN-20, KXN-30, KXN-35 va KXN-40 (bu qotishmalar markasidagi raqam nikelning foiz hisobidagi miqdorini, qolganlari xrom karbidini ko’rsatadi) havo muhitida 1100S gacha qizdirilganda ham oksidlanmaydi, eyilishga, abraziv eskirishga va korroziyaga yaxshi qarshilik ko’rsatadi, qotishga moyilligi past bo’ladi. Ularning zichligi 6,6-7 gg’sm³, qattiqligi NRA 80-90, mustahkamligi siqilishda 2800-3500 Mpa, egilishda 400-700 Mpa.
Minerallokeramik va o’ta qattiq materiallar. Keyingi yillarda asbobsozlik sanoatida bor nitridi (kompozitlar) asosida va alyuminiy oksidi (keramik) asosida asbobsozlik materiallari ishlab chiqarilmoqda.
Bor nitridi modifikastiyasi asosida o’ta qattiq materiallar (O’qM) ning xilma-xil ko’rinishlari mavjud, ishlab-chiqarish texnologiyasidan va olinadigan fizik-mexanikaviy xossalariga asosan O’qM uch guruhga bo’linadi:
1) Bor kubik nitridi (kompozit 01-elbor RM va kompozit 02- belbor) ning grafitga aylanish fazalari asosidagi O’qM. Zarba bermaydigan yuklanishlar qo’llanilib keskichlar bilan nafis va tozalab yo’nishda, har xil qattiqlikdagi toblangan po’latlar va cho’yanlar, tarkibida 15% dan ortiq kobalt bo’lmagan qattiq qotishmalarga torest frezalash uchun qo’llaniladi.
2) Bor kubik nitridi (bir qatlamli va ikki qatlamli kompozit 10 geksanit - R va kompozit 09 ning PTNB, PTNB-IK modifikastiyasi va boshqa) ning v yu r st i t g a qisman yoki to’liq aylanishiga asoslangan O’qM. Zarbsiz yoki zarbli dinamik yuklanishlari qo’llanilgan holda qattiq qotishmalarga, har xil qattiqlikdagi po’lat va cho’yanlarga dastlabki va o’zil-kesil ishlov berish uchun qo’llaniladi.
3) Bor kubik nitridi (kompozit 05, kiborit va niborit) ning zarrachalarini pishirish asosidagi O’qM. Sirtida quyma qobiqlari bo’lgan har xil qattiqlikdagi cho’yan zagotovkalarga dastlabki va tozalab ishlov berish uchun qo’llaniladi (1.4-jadval).
Asbobsozlik keramik materiallari ham ximiyaviy tarkibi, ishlab - chiqarish uslubi va unumli foydalanish sohasi bilan farqlanadigan uch guruhga bo’linadi:
1. MgO, Zr O₂ va boshqa ligerlovchi qo’shimchalari bilan Al₂O₃ dan tashkil topgan oksidli oq keramika. Asosiy markalari: StM332 va VO-13. Yo’nish tezligi 15 mg’s gacha bo’lgan kulrang cho’yan va toblanmagan po’latlarga tozalab va yarim tozalab ishlov berishda qo’llaniladi.