Mavzu-1: Kirish. Materiallarga ishlov berish uskuna va jihozlari faninig maqsadi va vazifalari. Reja

b) ligerlangan asbobsozlik po’latlari. Bu po’latlar uglerodli asbobsozlik po’latlaridan tarkibida legerlovchi - xrom, volfram, vannadiy, marganest, molibden va boshqalar borligi bilan farq qiladi.
Ligerlangan asbobsozlik po’latlaridan yasalgan kesuvchi asboblar toblantirib,keyin past haroratda bo’shatilgandan so’ng ularning qattiqligi Rokvell bo’yicha HRC 6164 ni tashkil etadi va kesish jarayonida harorat 300-350 S ga etganda ham o’zining kesish xossalarini saqlab qoladi, ya’ni qattiqligini yo’qotmaydi. Bu hol kesish tezligini uglerodli asbobsozlik po’latidan yasalgan kesuvchi asbobga qaraganda 1,2-1,3 baravar oshirishga imkon beradi, chunki xrom po’latning eyilishiga qarshiligini, volfram esa otashbardoshlik xossasini oshiradi.
Kesuvchi asboblarni tayyorlash uchun X, 9XS, V1, XV5, XVG va XG markali ligerlangan po’latlar ko’p ishlatiladi. X markali xromli po’latdan va 9XS markali xrom-kremniyli po’latdan yasalgan kesuvchi asboblarning eyilishga chidamliligi ancha yuqori bo’lib, toblanganda kam deformastiyalanadi. Bu po’latlardan parma, razvyortka, metchik, plashka va frezalar tayyorlanadi.
V1 markali volframli po’latning kesish xossalari yuqori bo’lganligi uchun, u razvyortka, metchik va parmalar tayyorlashda ishlatiladi.
XV5 markali xrom-volframli po’lat toblantirib, keyin past haroratda bo’shatilganidan so’ng uning qattiqligi Rokvell bo’yicha taxminan NRC 6870 ga etadi va eyilishga chidamli bo’lib qoladi, ammo uning otashbardoshligi yuqori bo’lmaganligidan (atigi 150S ga etadi) u qattiq materiallar (qattiq cho’yan, toblangan po’lat) ni yo’nishda foydalaniladigan keskich va frezalar tayyorlash uchun ishlatiladi.
XVG markali xrom-volfram-marganestli va XG markali xrom marganestli po’latlarning afzalliklari shundan iboratki, ulardan tayyorlangan asboblar toblanganda juda kam deformastiyalanadi (kam tob tashlaydi), shuning uchun ular uzun asboblar sidirgichlar, uzun razvyortka, uzun metchik va shu kabilar tayyorlash uchun ishlatiladi.
v) Konstrukstion po’latlar. Kesuvchi va o’lchov asboblari, moslamalar va shtamplar tayyorlashda uglerodli oddiy va sifatli, sifatli va ligerlangan konstrukstion po’latlari qo’llaniladi. Ligerlangan konstrukstion po’latlar ikki guruhga bo’linadi: tarkibida normal miqdorda marganesti bo’lgan va tarkibida oshirilgan miqdorda marganesti bo’lganlar.
Konstrukstion po’latlardan ulama kesuvchi asboblarning quyruq va dastak qismlarini tayyorlashda foydalaniladi (1.2-jadval).