Mavzu : Energosistemalarni avtomatlashtirish Reja: Kirish

 

 

 

 

---

9 

Elektr ta’minoti sistemasining avtovatikasi 

 Elektr  tizimi  iste‟molchilarining  ishonchli  va  uzluksiz  elektr ta‟minoti 

releli himoya bilan bir qatorda shikastlanishga qarshi avtomatika sistemasi bilan 

ham ta‟minlanadi.Ulardan asosiysi quyidagilar:  

- zaxiradagi ta‟minot manbani avtomatik ulash (ZAU);  

- qisqa tutashuvda rele himoyasi bilan o‟chirilgan liniya, transformator  va 

shinalarni avtomatik qayta ulash (AQU);  

- avtomatik chastotali yuksizlantirish (ACHT);  

  1. Avtomatik ulash     

Elektr    energiyasi    ta‟minotida    uzilishi    mumkin    bo‟lmagan    birinchi 

kategoriya  iste‟molchilari  zaxirali  manba  bilan  ta‟minlanishi  kerak.    Zaxirali  

ta‟minot    manbani    avtomatik    ulash    (ZAU)    qurilmasi    elektr  stansiyalarida, 

hamda  ikki  va  undan  ortiq  liniya  yoki  transformator  bilan    ta‟minlangan    tarmoq 

podstansiyalarida  keng  qo‟llaniladi.  Elektr  stansiyalarida  ZAU  qurilmasi  o‟ta  

Muhim  mexanizmlarning  elektr motorlari  (ta‟minlash  nasosi,  tutun  so‟rgich  va  

boshqalar)    ulanganda      ishlatiladi.  ZAU  qurilmasi  ikki  qismdan  iborat.  Birinchi 

qismga  ishchi  ta‟minot  manbasi  himoyasini  to‟ldiruvchi  minimal  kuchlanish 

himoyasi  kiradi.  Bu  himoya    ZAU    qurilmasini    ulaydi.    Iste‟molchilarni    elektr  

energiya    bilan  ta‟minlash    to‟xtatilgan    barcha    hollarda    ishchi    ta‟minot  

manbasini o‟chirilishini ta‟minlaydi.  Ikkinchi  qismga  ishchi  manba  o‟chirgichi  

o‟chirilganda    zaxira  ta‟minot    manbasining  avtomatik  ulanishini  ta‟minlovchi 

ulash avtovatika kiradi.  

Taqsimlovchi    uskuna    ishchi    liniya    bo‟yicha    normal  ta‟minlanadi,  uning  

o‟chirgichi    V1    ulangan.    Zaxiradagi    liniya  o‟chirgichi    V2    normal 

o‟chirilgan.V2  o‟chirgich    yukli  yuritma  bilan ta‟minlangan. V2 o‟chirgichni 

yukni  tushirish  yoli  Bilan  ulash  mumkin.  O‟chirgich    qo‟l    bilan    yoki    masofali  

(masofada)  ulanadi.Bunda  yuritma richagini ozod etuvchi maxsus ulash chulg„am 

zanjiri tutashtiriladi. 

Ko‟rsatilayotgan    sxemada    ZAU    qurilmasi    zaxirali    liniyada  o‟rnatilgan 

TN2  kuchlanish  transformatoridan  ta‟minlanadi.    V1    o‟chirgich    o‟chirilganda  

---

10 

uning  yuritmasidagi  1-blok-kontakti tutashadi,  natijada  ikkinchi  yukli  yuritma-

g‟altak  chulg‟amida  tok  paydo bo‟ladi;  g‟altak  o‟zakni  tortadi  va  3  yukni  

ozod    etadi,    u    esa    og‟ib  o‟chirgich  yuritmasi  o„qini  buradi  va  V2  o‟chirgichni 

ulaydi,  bunda  zaxira  liniyadan  uskuna  ta‟minoti  tiklanadi.  Sxemada  uskunaning 

yig‟ma shinasida kuchlanish yo‟qolganda ZAU ni  ishga  tushirishni  ta‟minlovchi  

minimal  kuchlanish  relesi  (N<)  ko‟zda tutilgan,  agarda  V1  o‟chirgich  ulangan  

bo‟lsa,  bunda  5  va  4  rele  ishga tushadi, V1 o‟chirgich o‟chadi, V2 esa ulanadi. 

TN1    kuchlanish    transformatori    saqlagichlar    yordamida  himoyalanganda  

avtomatik    qurilmaning    noto‟g‟ri    harakati    bo‟lmasligi  uchun    2    ta    kuchlanish  

relesi  o‟rnatiladi,  ularning chulg‟amlari  har  xil fazalarga ulanadi, kontaktlari esa 

ketma-ket ulanadi  ZAU  qurilmasi  ishga  tushganda  iste‟molchilar  ta‟minotidagi  

uzilish vaqti  himoyaning  harakati  vaqtlari  yig‟indisidan  tashkil  topadi.  Bular 

o‟chirgichning  ishchi  manbadan  o‟chirish  va  zaxira  ta‟minot  manbasi  ulash  

vaqtlaridir.  Tez  harakatlanuvchi  rele  himoya,  o‟chirgich  va  yuritmalar uchun 

bu vaqt 0,4-0,5 s tashkil etadi.