Mavzu : Energosistemalarni avtomatlashtirish Reja: Kirish

---

1 

Mavzu :  Energosistemalarni   avtomatlashtirish 

Reja: 

1.Kirish. 

2. Elektr ta’minoti sistemasining avtovatikasi. 

3. O‘zbekiston Respublikasida elektr energiyasi iste’molini hisobga 

olish va   nazorat qilishning avtomatlashtirilgan tizimlari. 

4. Elektr energetika tizim avtomatikasining roli va unga 

qo‘yiladigan asosiy masalalar va vazifalar . 

5.Hulosa. 

6.Foydalanilgan  adabiyotlar. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

2 

                                                                  Kirish: 

O‟zbekiston  respublikasining  elektr  energetikasi  xalq  xo‟jaligining asosiy 

sohasi  hisoblanib,  sanoat  korxonalari,  shaharlar,  transport,  qishloq  xo‟jaligi  

iste‟molchilarini    elektr    energiyasi    bilan    ta‟minlab    kelmoqda    va  xalq 

xo‟jaligining rivojlanishiga katta hissa qo‟shmoqda.  O‟zbekiston energetika tizimi 

yiliga 52 mlrd. kVt.soat atrofida elektr energiyasi  ishlab  chiqarib,    uzunligi  224  

mln.km.ni    tashkil    etadigan  500kV,    330kV    gacha    yuqori    kuchlanishli    elektr  

tarmoqlar    37ta    elektr  stansiyani  iste‟molchilar  bilan  bog‟lab  turibdi  Energetika  

tizimlarning  elektr  qismlaridagi  shikastlanish  va  normal bo‟lmagan  holatlarni  

bartaraf  qilish  relili  himoyaning  asosiy  vazifasidir. Shu bilan birga relsli himoya 

tizimning  ishonchli  va  musthkam  ish  holatini  ta‟minlaydi.  Energetika    tizimlari  

quvvatining    shiddat    bilan    oshishi,    bir    necha  tizimlarning  birlashuvi,  hatto 

davlatlararo  tizimlarning  tashkil  topishi  relsli  himoyaning  vazifasini  yanada 

oshiradi.  Zamonaviy  energetika  tizimlarida  yuqori  kuchlanishli  tarmoqlar  

rivojlanmoqda.  Bu  tarmoqlar  orqali  yirik  stansiyalardan  juda  katta miqdordagi 

elektr  energiya  oqimi  iste‟molchilarga  uzatilmoqda.Yuklamalarning    oshishi,  

elektr  tarmoq  tarkibidagi  liniyalarning uzayishi,  energetika  tizimlariga  bo‟lgan  

barqarorlik    talablarining    keskin  oshishi  releli  himoya  ishini  yanada 

murakkablashtiradi. Talablarga mos tez va ishonchli himoya tuzish uchun maxsus 

rele  turlaridan  foydalanilmoqda.  Elektr    mexanik    relelar    o„rniga  

yarimo‟tkazgichli    kontaktsiz    relelar,  gerkonlar,    magnit    elementli    va    raqamli  

relelar    ekspluatatsiyaga    kirib  keldi.  Energetika    tizimlar    quvvatining    oshgani  

sari    qisqa    tutashuv  toklarining  qiymati  ham  oshib  boradi.  Bu  hol  releli  himoya 

uchun  aniqligi  yuqori  bo‟lgan  tok  trasformatorlari  kerakligini  talab  etadi. 

Energosistemadagi    biror    bir  elementning  normal    ishlash    xolati    buzilishi 

energosistemaning    boshqa    elementlarining    ishiga,  ayrim    xolatlarda    esa         

butun  texnologik  jarayonga  salbiy  ta‟sir  ko„rsatishi  mumkin.  Shu  sababli 

avariyaviy  elementning  normal  ish  xolatini  iloji  boricha  tezroq  tiklash    yoki    uni 

boshqa  zaxiradagi  element bilan  almashtirish hamda  ishlab chiqarilayotgan  va  

iste‟mol    qilinayotgan    energiya    balansini    tiklash    kabi  talablar  paydo  bo„ladi. 

---

3 

Energosistemaning    yana    bir    xusiyati    shundan    iboratki,  uning    normal    ish      

rejimi  buzilganida  elektr  mexanik  jarayonlar  paydo  bo„lib,  ular  odatda  shu            

qadar  tez  o„tadiki, bu  jarayonlarni  boshlanishini  aniqlash  va  ularni  rivojlanib 

ketishini oldini olish xizmat ko„rsatuvchi personalning qo„lidan kelmaydi. Shuning  

uchun energosistemaning rejimlarini nazorat  qilish  va  boshqarish  texnika nuqtai 

nazaridan  juda  ham  murakkab  masaladir.  Bu  masalaning  echimi    maxsus 

texnikaviy 

qurilmalarni 

qo„llash 

yordamidagina 

bajarilishi 

mumkin.   

Energosistemaning rejimlarini nazorat qilish va boshqarishga quyidagilar 

kiradi: