Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

14.4-rasm, a) Namunalar struktura tahlili uchun mo‘ljallangan 
payvandlangan elektront rentgen trubkasi: 
1-katod; 2- anod; 3,4-rentgen nurlari chiqish darchalari; 5-metall korpusi; 
6-fokuslovchi qalpoqcha.
14.4-rasm, b) Rentgen trubkasining himoya kojuxi: 
1-kontakt; 2-qopqoq; 3-bosh qismi; 4-metall stakani; 5-rezbali gayka; 
6-shtutser; 7-izolyatsiya vtulkasi; 8-himoya plastinkasi. 
To‘lqin uzunligi katta bo‘lgan rentgen nurlari, tartib raqami kichik bo‘lgan metall 
anodidan hosil bo‘ladi va trubkaning shisha devoridan chiqolmaydi. Bu harakatda rentgen 
trubkasidan nurlarni chiqarish uchun korpusda – “berilliy” yoki “getan” deb nomlanuvchi 
maxsus oynadan darchalar yasaladi va rentgen nurlari to‘siqsiz o‘taveradi. Apparat ishlayotganda 
rentgen trubkadagi anod toza oqar suv bilan sovitilib turilishi kerak bo‘ladi, aks holda trubka 
juda qizib ketadi yoki kuyadi. 
Apparatni to’g’ri moslashishini tekshirish. 

---

170 
Difraktometr moslashishini nazorat qilish uchun kvarts poroshokli namunadan 67–69
0
burchak ostida nazorat qiluvchi rentgenogramma yozuvi tavsiya etiladi. 14.5–rasmda 
difraktometrning ish rejimida yozilgan rentgenogramma etaloni keltirilgan va u quyidagilardan 
iborat: 
1- anod trubkasi - Ci. 
2- yuqori kuchlanish - 36kv. 
3- anod toki - 20mA. 
4- o‘lchash chegarasi - 100-imp\s. 
5- doimiy vaqt - 5s. 
6- detektorning harakat tezligi - 1/4
0
/ 
7- shellar (6-rasm) ga qarang. 
2 2 mm (vertikal). 
4 6 mm (gorizontal). 
7 0,1 mm. 
8 6 mm. 
3 va 6 mm chiqindisi bilan 1,5
0
. 
8- diagramma qog‘ozi harakat tezligi - 600 mm/ch. 
9- belgilash har 1
0 
dan keyin. 
10- 

- filtr. 
14.5-rasm. Dron-2,0 difraktometrida olingan kvarts rentgenogrammasi. 
 
Apparatning almashtiruvchi qismlar komplekti: 
1-filtrlar - 2 dona; 2-kojuxlar - 2 dona; 
Rentgen trubkalari ODO, 339. 136. TUE. 
1,5 BSV 17-Ci-1dona, 1,5 BSV 17-Mo-1-dona, 0,75 BSV 17-So-1dona, 0,75 BSV 17-Fe-1dona. 
Rentgen trubkalari ODO. 339. 138. TUE 
1,2 BSV 19-Mo-1-dona, 0,6 BSV 19-So-1-dona, 0,6 BSV 19-Fe-1-dona, BSV8-1-dona. 
Dron-2,0 rentgen apparatida trubkalar umumiy soni - 8 ta bo‘lishi kerak. 
Dron-2,0 rentgen apparatining sovutish sistemasining sxemasi kerakli tushintirishlari 
bilan 14.7–rasmda berilgan. Rentgen trubkasining anodi va yuqori voltli generator manbai (VIP) 
eng kamida 3L/min chiqindi sovuq suv bilan sovitiladi.

---

171