Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

 
A) BR 
*B) NV 
V) RBH 
D) RHB 
39. Rokvell bo’yicha 
qattiqlik qanday 
belgilanadi?
 
A) HRA, HRC, HRB 
B) HBC, HRA, 
RHB 
V) HBB, HRR, HRA 
D) NV, RBH, 
RHB 
40. Likvidus chizigi 
deb nimaga aytamiz?
 
*A) Kristallanishni 
boshlanish chizig’i. 
B) Issiqlikni 
xarakatlovchi egri 
chiziq. 
V) Kristalla-nishni 
tugash chizig’i.
D) Kritik 
nuqtalar o’rni 
41. Soliudis chizig’i 
deb nimaga aytamiz?
 
A) Issiqlikni xarakatlovchi 
egri chiziq. 
B) Kristalla-nishni 
boshlanish chizig’i. 
*V) Kristalla-nishni 
tugash chizig’i
D) kritik 
nuqtalar o’rni 
42. Evtektoidgacha 
bo’lgan po’lat 
tarkibida perlit 25%, 
ferrit 75% yuzani 
tashkil etsa bunday 
po’lat tarkibidagi 
uglerod miqdori.
 
*A) 0,02% 
B) 0,2% 
V) 2% 
D) 0,075 
43. Texnik temir 
nima?
 
A) Tarkibida 0,8% S bor 
qotishma. 
V) Tarkibida 2,14% 
S bor qotishma. 
*B) Tarkibida 0,02% 
S bor qotishma. 
D) Tarkibida
0,6% S bor 
qotishma. 
44. Po’lat nima? 
*A) Tarkibida 0,02% dan 
2,14% gacha S bor 
bo’lgan qotishma.
B) Tarkibida 0,8% 
dan 2,14% gacha S 
bor bo’lgan 
qotishma. 
V) Tarkibida 0,02% 
dan 0,8% gacha S bor 
bo’lgan qotishma. 
D) Tarkibida 
0,2% dan 
2,14% gacha S 
bor bo’lgan 
qotishma 
45. CHo’yan nima? 
*A) Tarkibida 2,14% dan 
6,67% gacha S bor 
bo’lgan qotishma. 
B) Tarkibida 0,8% 
dan 6,67% gacha S 
bor bo’lgan 
qotishma. 
V) Tarkibida 0,02% 
dan 2,14% gacha S 
bor bo’lgan qotishma. 
D) Tarkibida 
0,02% dan 
0,8% gacha S 
bor bo’lgan 
qotishma 
46. 
Materiallar-ning 
qayta 
kristallanishi 
qaysi javobda to’g’ri 
ifodalangan?
 
A) T
r
=0,4

T
abs
*B) T
r
=0,8 

T
abs
V) T
r
=a 

T 
kiz
. 
D) T
r
=1,8 

T
abs
47. Metall va 
qotishmalarni makro 
taxlili nima? 
A) Metall va 
qotishmalarni makro 
taxlili namuna ustki 
yuzasini lupa bilan 30 
marta kattalashtirib 
ko’rish. 
*B) Metall va 
qotishmalarni makro 
taxlili ko’z bilan 
tekshirib ko’rish. 
V) Metall va 
kotishmalarni makro 
taxlili mikraskop 
yordamida 1000 
marta kattalashtirib 
ko’rish. 
D) Mikroskop 
MIM-7da 
tekshirish 
48. Makro taxlilda 
qanday nuqsonlar 
o’rganiladi?
 
A) Singan joyning 
notekisligi.
* B) Kristall panjara 
nuqsonlarini turi. 
V) Kristall tolalarni 
mayda yirikligi, 
bosim bilan ishlov 
berish natijalari, tola 
yo’nalishlari, 
kuyishdan xosil 
bo’luvchi nuqsonlar 
D) Kristalda 
atomning 
yo’kligi, darzlar 
49. Metall va 
A) Kristalda atomning 
B) CHo’kishlar, 
*V) Qovushqoq- 
D) Kristall 

---

230 
kotishmalarning 
zichligini 
o’zgartiruvchi 
nuqsonlar nima?
 
yo’qligi, darzlar. 
darzlar, g’ovaklar. 
ligi, mo’rtligi, 
darzlar. 
panjara
nuqsonlari 
50. Ferrit nima? 
A) Ferrit bu – uglerodning 
temir bilan qotishmasi. S 
miqdori 0,8% bo’ladi. 
B) Tarkibida uglerod 
0,025% bo’lgan Fe – 
C qotishmasi. 
V) Ferrit bu – 
uglerodni temirdagi 
singish eritmasi. 
*D) 
Uglerodning
alьfa temirdagi 
eritmasidir. 
51. Perlit nima? 
 
A) Fe ning S bilan 
kimyoviy birikmasi.
B) Perlitda uglerod 
mikdori 4,3% 
bo’ladi. 
*V) Ferrit va 
tsementit fazalarining 
mexanik aralashmasi 
D) Tarkibida
2,14% C 
bo’lgan Fe 
uglerod 
qotishmasi
52. Ledeburit nima? 
 
A) Temir bilan 
cho’yanning kimiyoviy 
birikmasi. 
*B) Austinit va 
tsementit 
fazalarining 
mexanik
aralashmasi 
V) Tarkibida C 0,2% 
bo’lgan Fe – C
qotishmasi.
D) Cning Fe α 
temirdagi 
eritmasidir 
53. TSementit nima? 
 
*A) C ning Fe
γ 
dagi 
kimyoviy birikmasi. 
B) Birikmada C ning 
miqdori 0,02% 
bo’ladi. 
V) C ning Fe
α
dagi 
singish eritmasidir. 
D) C ning Fe
β 
dagi eritmasidir 
54. Metallarni kristal 
panjaralarida qanday 
nuqsonlar uchraydi?
 
*A) Nuqtali, chiziqli, 
sirtqi 
B) Fazaviy, 
Chiziqli 
V) Fazaviy, sirtqi
D) Xajmiy,
nuqtali 
56. Metall 
qotishmalarni qanday 
turlari mavjud?
 
A) Aralashma, mexanik
B) Qattiq, eftektik 
*V) Mexanik, qattiq, 
kimyoviy 
D) Kimyoviy, 
eftektik 
57. Faza nima? 
 
A) Tarkibi bir xil bo’lgan 
qotishma 
B) Zichligi bir xil 
bo’lgan qotishma 
*V) CHegara sirti 
bilan ajralgan, 
kimyoviy tarkibi 
(strukturasi) bir xil 
bo’lgan qotishma 
qismiga aytiladi. 
D) Kimyoviy 
tarkibi bir xil 
qotishmalar 
58. Po’latlar
oksididan 
qaytarilganlik 
darajasiga ko’ra....... 
 
A) Ko’p qaytarilgan, chala 
qaytarilgan
*B) To’la, chala va 
qaytarilmagan 
V) CHala, o’rtacha, 
qaytarilgan
D) 
Qaytarilmagan, 
qaytarilgan 
59. Po’latlar ishlatilish 
joyiga ko’ra..... 
 
*A) Konstruktsion, 
asbobsozlik, maxsus 
B) Legirlangan,
asbobsozlik, maxsus 
V) Maxsus- 
asbobsozlik, 
legirlangan 
D) Maxsus- 
konstruktsion, 
maxsus- 
legirlangan 
60. Po’latlar 
strukturasiga ko’ra..... 
 
A) Ferritli , perlitli, ferrit 
perlitli, legirlangan, 
eftektoid 
*B) Eftektoid -
gacha, eftektoid va 
eftektoiddan keyingi 
V) Eftektoid, perlit 
D) Eftektoid, 
ferlitli 
61. Qaysi javobda 
po’latlarning 
markalanishi to’g’ri 
keltirilgan?
 
*A) KP, ST, U, SS 
B) ST, U 
V) ST, U, SS 
D) KP, SS, SR 
62. Legirlovchi 
elementlarni 
qo’shishdan maqsad 
nima?
 
A) Strukturasini 
yaxshilash,
B) Kimyoviy 
xossasini yaxshilash 
V) Mexanikaviy 
xosasini yaxshilash
*D) Barcha 
javoblar to’g’ri 

---

231 
63. Kulrang cho’yan 
qanday markalanadi?
 
*A) SCH; 
B) KCH; 
V) VCH; 
D) MCH; 
64. Bolg’alanuvchan 
cho’yan qanday 
markalanadi?
 
A) SCH; 
*B) KCH; 
V) VCH; 
D) MCH 
65. Mustaxkamligi 
yuqori cho’yan qanday 
markalanadi?
 
A) SCH; 
B) KCH; 
*V) VCH 
D) M4 
66. Qattiq qotish- 
malar guruxi qaysi 
qatorda to’g’ri 
ko’rsatilgan?
 
A) Metallokeramik, 
quyma
B) Kobalьt tarkibli, 
quyma 
*V) Metallo 
keramik, kobalьt 
tarkibli
D) Karbitlar, 
nitritlar 
67. Abraziv materiallar 
necha guruxga 
bo’linadi?
 
A) Mayda, tabiiy
B) Yirik, sunьiy 
*V) Tabiiy, sunьiy
D) Tabiiy, yirik 
68. Kompazitsion 
material … bo’ladi.
 
A) 2 va undan ortiq xilli, 
bir-birida erimaydigan 
kompanentlardan 
tayyorlangan 
B) 2 va undan ortiq 
xilli, bir-birida 
eriydigan 
kompanentlardan 
tayyorlangan 
*V) 2 va undan ortiq 
xilli, bir-biri bilan 
biriktirilgan 
D) Bir-birida 
to’la erib 
ximmiyaviy 
birikma xosil 
qiladigan 
69. Metallar 
karroziyalanishiga 
ko’ra ..... bo’ladi. 
 
*A) Kimyoviy, 
elektrokimyoviy, aralash 
karroziya 
B) Lokal, kimyoviy 
V) Elektrokimyo-
viy, maxalliy 
D) 
Aralash, 
lokal, maxalliy 
70. Karroziyani oldini 
olish usullari qaysi 
javobda to’g’ri 
ko’rsatilgan?
 
*A) 
Metallar 
bilan 
qoplash, muhit aktivligini 
pasaytirish 
B) Metallar bilan 
qoplash 
V) Muhit aktivligini 
pasaytirish 
D) Metallarni 
legirlash bilan 
71. 
Misning 
erish 
temperaturasi
A) 1060
0
S 
B) 1052
0
S 
*V) 1083
0
S 
D) 1050
0
S 
72. Misning kristal 
katakchasi qanday? 
*A) Yoqlari 
markazlashgan kub 
B) Xajmi 
markazlashgan kub 
V) Geksogonal kub 
D) Oddiy kub 
73. Misning zichligi 
*A) 8,94 g/cm
3
B) 9,84g/cm
3
V) 7,65g/cm
3
D) 10,05g/cm
3
74. 
Misda 
mutloq 
erimaydigan 
materiallar. 
A) Nikel, alyuminiy 
*B) Qo’rg’oshin,
vismut 
B) Temir, surma 
D) Alyuminiy, 
temir 
75. Quyma misning
mustaxlamligi nechaga 
teng 
*A) 220, 240 Mp a 
B) 120-220 Mp a 
V) 100-200 Mp a 
D) 200-300 Mp 
a 
77. Misning 
karroziyabardoshli 
gini 
oshirish 
elementlari
A) W, Cr, Mo 
B) Fe, Mn, 
*V) Al, Zn, Si, Ni, 
D) Mg, Cr, Co 
78. Polimerlarni kelib 
chiqishiga ko’ra necha 
turga bo’linadi?
A) Sintetik, sun’iy 
B) Aktiv, passiv 
*V) Tabiiy, 
sintetik 
D) 
Aktiv,
tabiiy 
79. Sintetik polimerlar 
nimalardan olinadi? 
*A) Neft maxsulot 
lari va gazni qayta ishlash 
bilan. 
B) Oksidlar va 
kislorodlardan. 
V) Gidro oksidlar va 
karbitlardan
D) Nitritlar va 
silikatlardan 
80. Polimer materiallar 
xarorat ostida o’z 
xossalarini 
o’zgartirishiga ko’ra 
qanday turlarga 
bo’linadi. 
A) Termaktiv, 
termoreaktiv 
*B) 
Termoplastik 
termoreaktiv 
V) Termoaktiv, 
termoplastik 
D) Passiv, aktiv 
81. Mashinasozlik-da 
ishlatiladigan 
rezinalari turlari kaysi 
*A) Germetiklar tebranish 
va tovushni zarbiy kuchni 
ta’sirini yutadigan, kuch 
B) Egiluvchan, 
tabiiy, sun’iy 
V) Oddiy, maxsus 
zarbiy kuchni ta’sirini 
yutadigan
D) Zarbiy 
kuchni ta’sirini 
yutadigan, kuch 

---

232 
qatorda tula berilgan 
uzatadigan ishqalanishi 
juftlari egiluvchan 
uzatadigan 
82. Kompazitsion 
materiallar deb nimaga 
aytiladi 
*A) Bir butunlik xamda 
mustaxkamlikni 
ta’minlovchi yumshoq 
qattiq fazalar 
aralashmasidan iborat 
murakkab jismga 
kompazitsion jismlar 
deyiladi 
B) Qattiqlikni 
ta’minlovchi, 
mexanik aralashmasi 
dan iborat jismlar 
kompazitsion jismlar 
deyiladi 
V) Plastiklikni 
ta’minlovchi, singish 
qattiq eritmadan 
iborat bo’lgan qattiq 
jismlar kompazitsion 
jismlar deyiladi 
D) Elastik 
xossasini 
ta’minlovchi va 
mustaxkamligi 
yuqori bo’lgan 
jismlar 
kompazitsion 
jismlar deyiladi 
83. Ishlatilish soxasiga 
ko’ra alyuminiyning 
qanday kotishmalari 
mavjud 
*A) Quyma va 
deformatsiyalanadigan 
B) Quyma va 
payvandlanadigan 
V) 
Deformatsiya-
lanadigan 
va 
payvandlanadigan 
D) Kesib 
ishlanadigan 
84. Kimyoviy 
tarkibiga ko’ra 
alyuminiyning qanday 
qotishmalari bor
A) Dyuralyuminiy, 
latun
*B) Dyuralyumi - 
niy, magnaliniy, 
suliminiy 
V) Dyuralyumi -niy,
bronza
D) 
Latun, 
bronza 
85. Alyuminiy qanday 
markalanadi 
A) AS999,AS956 
*B) A99, A97,A95 
V)AL989,AL977 
D)AD,AD555 
86. Eftektik po’latlar 
qanday bo’ladi 
*A) Tarkibida uglerod 
miqdori 0,8% bo’lib, perlit 
strukturasiga ega bo’ladi
B) Tarkibida uglerod 
miqdori 1,8% bo’lib, 
ferrit strukturasiga 
ega bo’ladi 
V) Tarkibida uglerod 
miqdori 2,8% bo’lib, 
tsementit 
strukturasiga ega 
bo’ladi 
D) Tarkibida 
uglerod miqdori 
1,2% bo’lib, 
ledeburit 
strukturasiga 
ega bo’ladi 
86. Eftektoidgacha 
po’latlar qanday 
bo’ladi 
A) 
Tarkibida 
uglerod 
miqdori 0,8% bo’lib, perlit 
strukturasiga ega bo’ladi
*B) Tarkibida 
uglerod miqdori 
0,8% gacha bo’lib, 
ferrit-perlit 
strukturasiga ega 
bo’ladi 
V) Tarkibida uglerod 
miqdori 2,8% bo’lib, 
tsementit 
strukturasiga ega 
bo’ladi 
D) Tarkibida 
uglerod miqdori 
1,2% bo’lib, 
ledeburit 
strukturasiga 
ega bo’ladi 
86. Eftektikdan 
keyingi po’latlar 
qanday bo’ladi 
A) 
Tarkibida 
uglerod 
miqdori 0,8% bo’lib, perlit 
strukturasiga ega bo’ladi
B) Tarkibida uglerod 
miqdori 1,8% bo’lib, 
ferrit strukturasiga 
ega bo’ladi 
*V) Tarkibida 
uglerod miqdori 0,8% 
dan ortiq bo’lib, 
perlit-tsementit 
strukturasiga ega 
bo’ladi 
D) Tarkibida 
uglerod miqdori 
1,2% bo’lib, 
ledeburit 
strukturasiga 
ega bo’ladi 
89. Temir necha 
gradusda eriydi 
A) 1000
0
S 
B) 1100
0
S 
V) 1200
0
S 
*D) 1539
0
S 
90. Matritsa 
materialining turiga 
qarab kompozitsion 
materiallar necha turga 
bulinadi 
*A) 3 
B) 4 
V) 4 
D) 5 
91. Matritsa 
materialining turiga 
qarab kompozitsion 
materiallar kanday
turlarga bulinadi 
*A) Metall asosli, organik 
bulmagan, ko’p matritsali 
B) Metall asosli,
V) Organik 
bo’lmagan asosli 
D) 
Ko’p 
matritsali 
92. Metallarni 
yumshatish necha 
turga bo’linadi 
*A) 2 
B) 4 
V) 6 
D) 8 
93. Metallarni 
yumshatishdan 
maqsadi 
*A) 
Kristaldagi 
ichki 
kuchlanishlarni yo’qotish 
uchun 
B) 1tur yumshatish 
fazoiy 
tarkib 
donachalar shakli va 
o’lchamlarning 
xilma 
xilligini 
V) 2tur yumshatish 
fazoiy tarkib 
donachalar shakli va 
o’lchamlarning xilma 
xilligini yo’qotish 
D) Likvatsiyani 
yo’qotish uchun 

---

233 
yo’qotish uchun 
uchun 
94. Uglerodga 
dufuzion 
to’yintirishning necha 
xil usuli bor 
A) 2 
*B) 3 
V) 4 
D) 5 
95. Uglerodga 
to’yintirish qanday 
muxitlarda olib 
boriladi 
A) Suyuq 
B) Qattiq 
*V) Suyuq, gaz qattiq 
xolatlar 
D) Gaz 
96. Toblash chuqurligi 
nima 
A) Yuzadan boshlab 50% 
ferrit 50% perlitdan iborat 
qatlamgacha bo’lgan 
oraliqdan iborat 
B) Yuzadan boshlab 
50% tsementit va 
50% toostit dan 
iborat qatlamgacha 
bo’lgan oraliqdan 
iborat 
*V) Yuzadan boshlab 
50% martensit va 
50% toostit dan iborat 
qatlamgacha bo’lgan 
oraliqdan iborat 
D) Yuzadan 
boshlab 50% 
grafit va 50% 
tsementitdan 
iborat 
qatlamgacha 
bo’lgan 
oraliqdan iborat 
97. Toblanuvchan 
nima 
*A) Toblash natijasida 
erishiladigan eng katta 
qattiqlik po’latning 
toblanuvchanligidir 
B) Toblash 
natijasida 
erishiladigan eng 
katta mustaxkamlik 
po’latning 
toblanuvchanligidir 
V) Toblash natijasida 
erishiladigan eng 
katta plastiklik 
po’latning 
toblanuvchanligidir 
D) Toblash 
natijasida 
erishiladigan 
eng katta zarbiy 
qovushqoqlik 
po’latning 
toblanuvchanlig
idir 
98. Bo’shatishning 
necha xil turi mavjud 
A) 2 
*B) 3 
V) 4 
D) 5 
99. Bo’shatishning 
qanday turlari mavjud 
A) Past temperaturada, 
O’rta temperaturada 
B) Past 
temperaturada, 
kuyi temperaturada 
*V) Past, o’rtacha va 
yuqori temperaturada 
D) Erish 
temperaturasida
, suyultirish 
temperaturasida 
100. Xromlashdan 
maqsad nima 
A) Po’lat narxini 
kamaytirish 
*B) Zanglashga va 
yemirilishga 
chidamliligini 
oshirish 
V) Qattiqligini, 
plastikligini oshirish 
D) Erish 
temperaturasini 
oshirish 
 
 
 

---

234 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 
 
Asosiy adabiyotlar 
1. William D. Callister, Jr., David G. Rethwisch science and engineering /Wiley 
and Sons. UK, 2014-896 p 
2. Donald R. Askeland, Pradeep P. Fulay.Essentials of Materials Science and 
Engineering. Second Edition. CEN GAGE Learning, 2009-604 p. 
3. Umarov E.O. Materialshunoslik. Darslik –T.: “CHo’l’on”. 2014 
4. Nosir I. Materialshunoslik. Darslik –T.: “O’zbekiston” ,2002 
5. Norxudjaev F.R. Materialshunoslik. Darslik- T.: Fan va texnologiyalar. 2014 
 
Qo’shimcha adabiyotlar 
1. Mirziyoev SH.M. Erkin va farovon, demoqratik O’zbekiston davlatini birgalikda 
barpo etamiz. O’zbekiston Respublikasi lavozimiga kirishish tantanali marosimiga 
bag’ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo’shma majlisidagi nutqi. –Tyu: 
“O’zbekiston” NMIU, 2016-56 b. 
2. Mirziyoev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini tahminlash – yurt 
taraqqiyoti 
va xalq farovonligining garovi. O’zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag’tishlangan tantanali 
marosimdagi ma’ruza 2016 yil 7 dekabrg’ – T.: “O’Zbekiston” NMIU, 2016-48 b. 
3. Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga 
quramiz. – T.: “O’zbekiston” NMIU, 2017–488 b. 
4. O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Xarakatlar 
straregiyasi to’g’risida – T.: 2017 yil 7 fevralg’, PF-49-47-sonli Farmoni. 
5. Adaskin A.M.Materialovedenie Uchebnik –M.:”Mashinostroenie” 2006. 
6. Kolesov S.N., Kolesov I.S., Materialovedenie i texnologiya metal-lov – M.: 
“Mashinostroenie” 2001. 
7. 
Arzamasov 
B.N.Materialovedenie. 
Uchebnik 
dlya 
VUZov 
–M. 
“Mashinostroenie” 2004. 
 
Internet resurslari:
 
1. 
www.gov.uz.O’zbekiston
 Respublikasi hukumat portali. 
2. 
www.lex.uz
. O’zbekiston Respublikasi Qonun xujjatlari ma’lumotlari milliy 
bazasi. 
3. 
www.catback.ru.–nauchnыe
 statьi i uchebnыe materialы 
4. 
www.ziyonet.uz
. 
O’UM ning elektron varianti 

---

235 

---

236