Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

 
 
15.2-rasm. Termik ishlashda pechlar termojuftli potensiometr bilan jixozlangan 
bo’lib, pechni zarur xaroratda saqlaydi. (SHu bilan birga ba’zan amalda metallarni 
qizdirishda ularning cho’g’lanish ranglaridan ham foydalanish mumkin). 
 
Masala 1. Evtektoid po’latni qanday termik ishlash usullariga duch kelish mumkin va 
ularning harorati nimaga teng. 
Masala 2. Po’lat toblangan so’ngra bo’shatilgan. Bu texnologik jarayon qaysi asosiy 
o’zgarishlardan tashkil topgan? 
Masala 3. Po’latni qizdirishda austenitni mayda zarrachalarini olish uchun qanday choralarni 
ko’rish kerak? 
Masala 4. Toblangan holdagi po’lat qanday xossalarda ega? 
Masala 5. Zavod tsexi kichkina partiyada mayda asboblarini-keskichlarni ishlab chiqaryapti; 
bo’lar uchun uglerodni kuyishiga (kamayishi) yo’l qo’yilmaydi. Bu holda toblash uchun 
qizdirishni qaysi usuli optimal (yaxshi) hisoblanadi:1-nazoratli atmosferada; 2-vaqti-vaqti bilan 
qaytaruvchi tuz vannasida. 

---

179 
Masala 6. Po’lat list sovuq cho’zilgan va yumshatilgan (qayta kristallangan). Natijada yirik 
zarrachali-donali struktura olingan. Bu nuqsonni qanday tug’rilash mumkin: 1-to’la yumshatib; 
2-chala yumshatib; 3-normallashtirib. 
Masala 7. Evtektoiddan keyingi po’latlarni to’la toblanganda po’lat tarkibidagi uglerod 
ko’payishi bilan uning qattiqligi nisbatan pasayadi. Sababi nimada? 
Masala 8. Evtektoiddan keyingi po’latlarni to’la emas toblash maqsadga muvofiqligini nima 
bilan tushuntirsa bo’ladi? 
Masala 9. Toblash jarayonida sovutish muhiti sifatida yog’ ishlatilganda toblashda darz 
ketish ehtimoli kam bo’ladi.Nega? 
Masala 10. Po’latning toblanishligi nimaga bog’liq? 
Masala 11.Tobdanishlik chuqurlitini oshirish va butun ko’ndalang kesim buyicha yuqori 
xossalarni olish uchun nima qilish kerak? 1-Toblash uchun qizdirishni yuqori haroratda olib 
borish kerak: austenitni bir xilligi ko’tariladi; 2-uglerodli po’latni legirlangan po’latga 
almashtirish lozim. 
Masala 12. Po’lat 40 optimal konstruktiv mustahkamlikka erishish uchun qanday termik 
ishlash kerak? 1-toblash va yuqori bo’shatish; 2-toblash (840
⁰
S da) va o’rta bo’shatish (650
⁰
S) 
Masala 13.Detal po’lat 15X dan yasalgan. Yuqori konstruktiv mustahkam qilish uchun 
qanday termik ishlov berishi rejimi lozim? 1-toblash va yuqori bo’shatish; 2-toblash va past 
bo’shatish. 
Masala 14.Po’lat detallarni yuqori chastotali tok (T.V.CH.) biln qizdirishda qizdirilgan 
katlam chuqurligini qanday o’zgartirish mumkin? 
Masola 15.TSementitlash bilan detalni ishqalanib yeyilishga qarshiligini oshirib bo’ladimi? 
TSementatsiya nima uchun qo’llaniladi? 
Masola 16.Mahsulotdan-detaldan yuzasini juda yuqori qattiqligi ≥1000 HV talab 
qilinmokda.Bunga qanday erishish mumkin? 
Masala 17.Juda murakkab formali detal yuzasiga qattiqlik ≥67 HRC berish kerak. Qaysi 
usulni qo’llamaslik maqsadga muvofiq? 1-yuzani toblash; 2-azotlash. 
Masala 18.Kam uglerodli va o’rta uglerodli po’latdan yasalgan detallarni eng optimal 
xossalar beruvchi termik ishlash usulini aniqlang.Bunda qanday struktura hosil bo’ladi?
22
Masala 19.Uglerodli 0,9 %S bo’lgan po’latdan keskich yasalgan. Moyda toblangandan so’ng 
(770
⁰
S) qattiqligi past. Sababi? 
Masala 20.Diskli freza suvda toblangach, toblash boshlagandan keyin qiyshaygan. Sabab?