Elekrton zontli roentgen mikro analiz

Elekrton zondli rentgen mikroanaliz

Rentgen nurlari

• Rentgen nurlari 1895-yilda V.Rentgen tomonidan kashf qilingan.Rentgen nurlari elektromagnit to’lqinlar bo’lib,to’lqin uzunligi 10nm dan 0,001nm oralig’ida bo’ladi.Rentgen nurlari ikki xil bo’lishi aniqlangan:tormozlanish va xarakteristik rentgen nurlari
• Tormozlanish rentgen nurlari katod qizdirilgan holda bo’lganda,katod va anod orasidagi potensiallar ayirmasi oshirilib boriladi.Xosil qilingan elektr maydoni qizdirilgan katoddan chiqayotgan terma elektronlarni tezlashtiradi.Yetarlicha katta kinetik energiyaga ega bo’lgan elektronlar anod sirtiga urilib tormozlanadi.

Xarakteristik rentgen nurlarining hosil bo’lishi

• Xarakteristik rentgen nurlanishi atomdagi ichki qobiqlardagi elektronlar o’tishlari natijasida hosil bo’ladi.
• Tormozlanish rentgen nurlari tutash spektrni hosil bo’ladi.
• Xarakteristik rentgen nurlari chiziqli spekrt xosil qiladi.

Rentgen trupkasi

Ishning umumiy tasnifi

• Elektron nurlar modda bilan o’zaro ta’sirlashganda ,birlamchi elektronlarning sochilishi tufayli atomlarning ichki elektronlari qo’zg’aladi.
• Atomdagi elekrtonlar qo’zg’alishi natijasida elektron o’tishlar xosil bo’ladi.
• Atom elektronlari bir energetik sathdan boshqa energetik sathga o’tganda rentgen nurlar xosil bo’ladi.
• Bu nurlarni taxlil qilish natijasida,nurlanish manbai bo’lgan elementni taxlil qilish imkonini beradi.

Atomdagi elektrom o’tishlar

Elekrton o’tishlar natijasida hosil bo’lgan rentgen nurlar

Rentgen nurlanish to’lqin uzunligining element tartib raqamiga bo’liqligi

Atomning n sathdagi energiyasi

• =-

•  

Moddadan chiqayotgan rentgen nurlarning energiyasi

• A-sath energiyasi
• Z-atomning zaryadi
• h-Plank doimiysi
• ω-rentgen nuri chastotasi
• -ekranlash doimiysi

•  

Birlamchi elektron nurlar moddaga tushganda diametri 0,1mkm dan 1mkm bo’lgan xududni tahlil qila oladi Birlamchi elektronlar elekrton tahlil jarayonida energiyasi 10keV dan 50keV gacha o’zgaradi . Birlamchi elektronlar modda sirtiga 0,5 mkm dan 1,5 mkm gacha chudurlikga kira oladi.

Bu qurilma moddaning kimyoviy tarkibi va kimyoviy miqdorini taxlil qilish imkonini beradi.

Modda bir jinsli bo’lganda taxlil oson,ko’p elementdan tashkil topgan bo’lsa tahlil murakkab bo’ladi.

Metallurgiyada rentgen nurining qo’llanilishi

Rentgen strukturaviy tahlilning asosiy vazifalaridan biri materialning materiali yoki fazaviy tarkibini aniqlashdir.Usul katta miqdordagi moddani talab qilmaydi, tahlil qismini yo'q qilmasdan amalga oshirilishi mumkin.Metallurgiya ishlab chiqarishining boshlang'ich materiallari tarkibini, sintez mahsulotlarini, qayta ishlashni, termik va kimyoviy-termik ishlov berish jarayonida faza o'zgarishlarining natijasini tekshirishingiz, turli qoplamalar, yupqa plyonkalar va boshqalarni tahlil qilishingiz mumkin

Yarim o’tkazgichli namunalarni kimyoviy taxlil qilish EZMA yordamida

• Yarim o’tkazgich qalinligini o’lchash .
• Murakkab yarim o’tkazgichli birikmalarning tarkibini aniqlash.
• Dielektrik plyonkalar tarkibini aniqlash.