127
7-АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ:ФИЗИКА ЎҚИТИШДА ИҚТИДОРЛИ
ЎҚУВЧИЛАР БИЛАН ИШЛАШ ВА УЛАРНИ ТУРЛИ ТАНЛОВЛАРГА
ТАЙЁРЛАШ МАСАЛАЛАРИ.
Ишнинг мақсади: Физика ўқитишда иқтидорли ўқувчилар билан
ишлаш ва уларни турли танловларга тайёрлаш
масалалари
Иқтидорли болалар - табиатнинг энг ажойиб неъматларидан биридир.
Иқтидорли бола бу қобилиятли боладир. Давр ва жамият ўзига хос ижодий
иқтидорга эга бўлган шахсларга қизиқиш билдирганлиги сабабли ҳозирги
вақтда иқтидорли болаларни аниқлашга эҳтиёж юқори. Иқтидорли болаларни
аниқлаш ва улар билан ишлашни ташкил қилиш хозирги даврда таълим
тизими олдида турган энг муҳим вазифалардан биридир.
Иқтидорли болалар одатда кучли хотира, нутқ ва абстракт тафаккурга
эга бўлади. Иқтидорли болалар кўп
савол беришлари, маълумот ва
тажрибаларни синфларга ажрата олишлари,тўпланган
билимлардан кенг
фойдалана олишлари билан тенгдошларидан ажралиб турадилар,улар луғат
ва
энциклопедияларни
бажонидил
ўқийди,
ақлий
фаолиятни
ривожлантирувчи масалаларни яхши кўради . Иқтидорли болани одатда тест,
савол-жавоб, кузатув, суҳбат, анкета методлари, ностандарт масалалар,
қизиқарли, мантиқий ва мураккаб масалалар бериш орқали аниқланади.
Бундан ташқари ғарб мамлакатларида бола иқтидорини аниқлови турли хил
психологик тестлардан фойдаланилади.
Иқтидорли ўқувчиларни аниқлаш биринчи масала бўлса,
кейинги
масала бу – иқтидорни ривожлантириш, шакллантириш, ўқувчига
мос иш
режасини тузишдир. Бу эса ўқитувчидан катта меҳнат ва касбий
тайёргарликни талаб қилади. Узлуксиз таълимнинг асосий вазифаси бола
иқтидорини ўз вақтида аниқлаш ва ривожлантиришдир. Бола иқтидорини
ривожлантириш , шакллантириш ва уни иқтидорли
шахсга айлантира олиш
ўқитувчининг иқтидорли бола билан ишлай олиш хусусиятларига боглиқ.
Булар- ўқитувчининг мотивацион тайёргарлиги , қизиқувчанлиги, ўз ишига
содиқлиги, фаол изланувчанлиги, меҳнатсеварлиги,
инсон фаолиятининг
барча соҳаларини билиши, иқтидорли бола психологиясини тушунишидир.
Янгиликларга интилиш, борлиқнинг сир-синоатларини очиш, ўрганишга
интилиш мактаб партасидаёқ туғилади. Шунинг учун айнан мактабдан фан
ва техниканинг турли соҳалари билан қизиқувчи болаларни аниқлаш,
уларнинг орзу ва режаларини амалга оширишига, ўқувчиларнинг
имкониятларини тўлароқ ёйишларига, уларнинг фан ва ҳаётдаги изланишлар
йўлига чиқишига ёрдам бериш жуда муҳимдир.
Ҳар бир бола иқтидор эгаси бўлиб туғилади. Бу иқтидорни
юзага
чиқариш фақат алоҳида шахс учун эмас, балки жамият ва унинг тараққиёти
128
учун зарурдир. Шунинг учун замонавий малакали педагогларга қўйиладиган
асосий талаблардан бири иқтидорли ўқувчиларни аниқлаш, иқтидорни
керакли йўналишда ривожлантириш учун ижодий ёндашиш ва уни юзага
чиқариш учун зарур шарт- шароитни яратиш, ўқувчи ёшлар руҳиятини
тушуна олиш ва малакали ёрдам бера олишдир.
Иқтидор - бу: Ақлий салоҳият ёки
интеллект, билим олишга бўлган
қизиқиш ва салоҳиятининг, ўзига бўлган ишончнинг юқорилигидир.
1 Иқтидор – интеллектуал имкониятлар ва талабчанлик мажмуидир.
2 Инсоннинг сифат жиҳатдан янги поғонага кўтарилишини ва унинг
ўзига хос фаолиятини таъминловчи умумий хусусиятдир.
3 Инсон фаолиятини юқори даражаларга олиб чиқувчи ички
имкониятлар мажмуи.
Иқтидор – инсон руҳиятининг бутун ҳаёти давомида тизимли
ривожланадиган психиканинг имконияти бўлиб, инсоннинг бошқаларга
нисбатан ноанъанавий ва фавқулодда натижаларга эришишини таъминлайди.
Иқтидор инсоннинг барча имкониятларини ва фикрлашини ҳаётнинг янги
талабларини ҳал қилишга ва янги шароитларга мослашишга йўналтиради.
Иқтидор турлари:
Бадиий иқтидор;
Умумий интеллектуал иқтидор;
Етакчилик иқтидори;
Амалий иқтидор;
Иқтидор белгилари:
Маълум бир фаолият турига бўлган қизиқишнинг барқарорлиги;
Кам ҳаракат натижасида юқори кўрсаткичларга эришиш;
Муаммоларга ўзгача ёндашиш ва уларни ҳал қила олиш.
Умумий ақлий иқтидор турлари:
Салоҳият;
Иқтидор;
Билим олишга эҳтиёжнинг юқорилиги;
Ноанъанавийлик.
Иқтидорни ривожлантириш йўллари:
Дарсларда ижодий фикрлашни ривожлантириш;
Дарсдан ташқари вақтда ижодий фаолиятнинг ривожланиши;
Таълим муассасидан ташқари вақтда ижодий фаолиятнинг ривожланиши;
Қўшимча машғулотларда ижодий фаолиятнинг ривожланиши.
Иқтидорли ўқувчилар билан ишлаш шартлари:
Доимий
равишда
уларнинг
билишга
бўлган
қизиқишларини
йўналтириш;
Билиш жараёнига ижодий тус бериш;
129
Ўқувчи энг юқори натижага эришиши мумкин бўлган йўналишни
танлашга кўмаклашиш.
Do'stlaringiz bilan baham: 
