Математика фанини ўҚитишда замонавий ёндашувлар ва инновациялар модули бўйича

қаршилигини аниқлаш 
Ишнинг мақсади: тўлиқ занжир учун Ом қонунини ўрганиш. 
Керакли асбоб ва жиҳозлар: ток манбаи, амперметр, вольтметр, турли хил 
актив қаршиликлар, калит ва улаш симлари. 
Назарий қисм 
Берк электр занжирида электр токи бўлиши учун унда эркин 
ҳаракатланувчи заряддан ташқари, албатда уни узлуксиз тартибли ҳаракатга 
келтириб турувчи ташқи кучлар бўлиши керак. Бу ташқи куч ўтказгич 
ичидаги зарядни кўчиришда иш бажаради. Электростатик табиатига эга 
бўлмаган бундай кучларни электр юритувчи куч (ЭЮК) деб аташ қабул 
қилинган. Ташқи кучларнинг электр юритувчи кучи деб бирлик зарядни берк 
занжир бўйлаб кўчиришда бажарилган ишга миқдор жиҳатидан тенг бўлган 
катталикка айтилади. Таърифга кўра:

 = А/q. (1) 
Бунда 

- ЭЮК, A – ташқи кучнинг бажарган иши, q – заряд миқдори.
Тўлиқ занжир учун Ом қонунини электр юритувчи куч орқали 
қўйидагича ифодалаш мумкин: 
I=

/(R+r). (2) 
Бу ерда R – ташқи қаршилик, r - манбанинг ички қаршилиги. У ҳолда (R+r ) – 
берк занжирнинг тўлиқ қаршилиги. (2) ифодага кўра берк занжирдаги ток 
кучи занжирдаги ЭЮКнинг шу занжир тўлиқ қаршилигига нисбатига тенг. 
(2) ифодага кўра манбанинг ЭЮК и

=I

R + I

r = U
ташки
+ U
манба
. (3) 
Бу ерда U
ташки
=I

R ташқи истъмолчидаги, U
манба
=I

r эса манба ички 
қаршилигидаги кучланишнинг тушиши. Занжирга уланган ток манбаи-нинг 
ЭЮК ва ички қаршилигини тажриба орқали аниқлаш мумкин. 
Қурилманинг тузилиши ва ишлаши: Манбанинг ЭЮКи ва ички 
қаршилигини ҳисоблаш мақсадида қуйидаги электр занжирини тузамиз