Ma’ruzalar kursi

Band bo’lgan kishilar (A), ya’ni moddiy ishlab chiqarish yoki xizmat ko’rsatish soxasida, shaxsiy uy xo’jaligida ishlayotganlar;

Davlat, koopperativ va ijtimoiy tashkilotlari qaramog’idagi (B): pensionerlar, stipendiatlar, bolalar bog’chalarida tarbiyalanayotganlar, internat maktablarida tarbiyalanayotganlar va h.k.

Ayrim fuqarolar qaramog’idagi kishilar (V). Ular qaysi bir guruhdagi shaxslarga taalluqli bo’lsa, o’sha guruhga qo’shiladi.

Demak,

A_yam =A+B+V

A va B guruxlardagi aholining yig’indisi iqtisodiy mustaqil aholini (IMa) tashkil qiladi ya’ni:

IM_a = A + B

Ular milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlashda qatnashadilar.

V guruhdagi aholi iqtisodiy nomustaqil aholi deb yuritiladi.

INM_a =V

Ular milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlashda bevosita qatnashmaydilar.

A guruhidagi aholi sonidan B guruhlarni ayrib tashlasak, u holda iqtisodiy faol aholi soni (IFa) kelib chiqadi, ya’ni:

IF_a =A - B

B va V guruhdangi aholi yig’indisi iqtisodiy nofaol aholi (INFa) sonini beradi, ya’ni:

INFa =B + V

Aholining takror barpo etilishi qay darajada ekanligini bilish maqsadida statistikada uning uch ko’rinishida tarkibi aniqlanadi:

• 
  progressiv tarkib;
  
• 
  statsionar tarkib;
  
• 
  regressiv tarkib.
  

Agar aholining tarkibida 14 yoshli bolalarning salmog’i 50 va undan yuqori yoshli aholi salmog’idan katta bo’lsa, u holda aholi tarkibi progressiv tarkibli bo’ladi

Agar aholining tarkibida 14 yoshli bolalarning salmog’i 50 va undan yuqori yoshli aholi salmog’iga teng bo’lsa, u holda aholi tarkibi statsionar tarkibli bo’ladi. CHunki bunday tarkib aholi soning o’zgarishsiz qolishiga olib keladi.

Agar 14 yoshgacha bolalar salmog’i 50 va undan yuqori yoshli aholi salmog’idan past bo’lib, ularni qoplamasa, u holda aholi tarkibi regressiv tarkibli bo’ladi.

Aholining harakat ko’rsatkichlari mazmunan tubdan bir-biridan farq qiluvchi ikki guruh ko’rsatkilarini o’z ichiga oladi. 1- guruhga aholining tabiiy harakatini, tug’ilishi va o’lishini, nikohdan o’tgan va ajrashganlar sonini, ikkinchi guruhga esa aholining migratsiyasini tavsiflovchi ko’rsatkichlar kiradi.

Aholining harakat ko’rsatkichlari.