Ma’ruza mavzusi: asl biriktiruvchi to‘qima

To‘qima bazofillari
– semiz hujayralar, labrotsitlar. 
Mayda qon tomirlar bo‘ylab, ichki organlar epiteliysi ostidan biriktiruvchi 
to‘qimada joylashadi. Sitoplazmasida maxsus donachalar saqlaydi. Bu hujayralar 
maxalliy gomeostazni boshqaradi, qonning ivishini kamaytiradi, qon-to‘qima 
to‘sig‘i o‘tkazuvchanligini oshiradi, yallig‘lanish jarayonlarida va immun 
reaksiyalarida ishtirok etadi. Ular noto‘g‘ri yoki yumaloq shaklga ega, ularning 
donalari metilen ko‘ki bilan bo‘yaladi. Donalarida geparin – sulfatlangan 
glikozaminoglikan saqlanadi, shuning hisobiga hujayrada metaxromaziya 
kuzatiladi; gistamin –gistidining hosilasi bo‘lib, anafilaktik reaksiyada hujayradan 
tashqariga chiqadi va allergik reaksiya chaqiradi; serotonin – silliq mushak 
to‘qimasining qisqarishiga ta’sir ko‘rsatadi. 
Ultrastruktura – yumaloq yadro, qisqa sitoplazmatik o‘simtali noto‘g‘ri 
shakldagi hujayra, ko‘plab mitoxondriya, kam miqdorda donador endoplazmatik 
to‘r, unchalik ko‘p bo‘lmagan silliq EPT, Goldji kompleksi yaxshi rivojlangan. 
Donalar geterogen, to‘rsimon qavatli, kristallsimon va aralash tuzilishga ega. 
Sitoplazmada quyidagi fermentlar saqlanadi: lipaza, kislotali va ishqoriy fosfataza, 
peroksidaza, 
sitoxromoksidaza, 
ATF-aza, 
markerli 
ferment 
– 
gistidindekarboksilaza, bu ferment gistaminning hosil bo‘lishida qatnashadi. 
Taxmin qilinishicha, bu hujayralarning rivojlanish manbai bo‘lib qonning o‘zak 
hujayralari hisoblanadi, ular peritsitlardan hosil bo‘lishi ham mumkin. 
Plazmotsitlar
– immun sistemaning effektor hujayralari bo‘lib, V-
limfotsitlardan hosil bo‘ladi, antitelolar ishlab chiqarib, gumoral immunitetni 
ta’minlaydi. Ichak shilliq qavati xususiy plastinkasining siyrak biriktiruvchi 
to‘qimasida, charvida, taloqda, limfa tugunlarida, suyak ko‘migida uchraydi. 
Hujayralar yumaloq shaklda, uncha katta bo‘lmagan o‘lchamda, ko‘plab ribosoma 
hisobiga sitoplazma bazofil, donador endoplazmatik to‘r yaxshi rivojlangan. 
Sitoplazmaning deyarli hamma qismini yadro atrofini konsentrik qavat hosil qilib 
to‘ldirib turadi. YAdroning oldida uncha katta bo‘lmagan tiniq soha bo‘lib, hujayra 
markazi va Goldji kompleksini tutadi. 
Adipotsitlar
. 

---

6 
Hujayralar, yog‘ zaxirasini tuplab, energiya hosil bo‘lishiga sarflanadi. Gurux-
gurux bo‘lib yoki alohida bo‘lib joylashadi, ko‘plab to‘planib yog‘ to‘qimasini 
hosil qiladi va maxsus xususiyatga ega bo‘lgan to‘qimaga taaluqli hisoblanadi. 
Hujayralar sharsimon shaklga ega, yog‘ning bitta katta tomchisi atrofida yupqa 
sitoplazma xalqasi, yadro, mitoxondriya, pinotsitoz pufakchalar bo‘ladi.
Ulardagi neytral lipidlarning glitserin va yog‘ kislotalarigacha parchalanishi 
lipaza fermenti yordamida amalga oshadi. Bu hujayralar to‘yib ovqatlanlanganda 
tomirlar atrofidagi adventitsial hujayralardan hosil bo‘ladi.
Peritsitlar
– perivaskulyar hujayralar bo‘lib, o‘simtalarga ega. Ular kapillyar 
endoteliysi bazal membranasining yoriqlarida joylashadi. Ular mezenxima 
hujayralarining xususiyatlarini o‘zida saqlaydi. Taxmin qilinishicha, bu hujayralar 
osteoblastlar, silliq mushak hujayralari, fibroblastlar va semiz hujayralarning hosil 
bo‘lish manbai bo‘lib xizmat qiladi.